Μοναστικά τάγματα του Ισλάμ

Τα μουσουλμανικά μοναστικά τάγματα, μέσα από τα οποία εκφράσθηκε η σουφική παράδοση, ονομάσθηκαν «τορίκα». Τα μέλη τους ζούσαν σε κοινόβια, που ονομάζονταν τεκέδες και διέπονταν από αυστηρούς κανόνες: σωματική άσκηση, νηστεία, υπακοή, φιλανθρωπία.

Τα πιο γνωστά μοναστικά τάγματα (τα περισσότερα σιιτικά), είναι τα ακόλουθα:

Μελαμήδες (τάγμα των μελαμί)

Καλεντερήδες (τάγμα των καλεντέρ)

Το τάγμα αυτό πήρε το όνομά του από τον ιδρυτή του, Καλεντέρ. Οι οπαδοί του τάγματος, που ονομάζονταν και οπταλήδες, ξύριζαν το κεφάλι τους και αφιέρωναν τη ζωή τους σε προσευχές και νηστείες. Το τάγμα ιδρύθηκε τον 11ο αιώνα και ανέπτυξε δράση σε διάφορες περιοχές (Ιράκ, Περσία, Συρία, Αίγυπτο, Κεντρική Ασία και Ινδία).

Μπεκτασήδες (τάγμα των μπεκτασί)
Από τα πλέον σημαντικά μοναστικά τάγματα του Ισλάμ είναι το τάγμα των μπεκτασήδων. Πήρε το όνομά του από τον ιδρυτή του, Σεγίτ Μουχαμέτ Μπεκτάς. Πρόκειται για σιιτικό τάγμα, καθώς οι οπαδοί του παραδέχονται τον γαμπρό του Μωάμεθ Αλή, ως διάδοχο του Προφήτη.
Το τάγμα των μπεκτασήδων είναι το πιο γνωστό σιιτικό μοναστικό τάγμα του Ισλάμ.

 Το τάγμα των Ριφαΐ (Ρουφαΐ)

Το τάγμα αυτό είναι γνωστό ως τάγμα των «Ωρυόμενων δερβίσηδων». Ιδρυτής του υπήρξε ο σεΐχης Σεγίτ Αχμέτ Ελ Ριφαΐ (Ρουφαΐ) (1107-1175).
Η μυστικιστική παράδοση του τάγματος αυτού θεωρείται ότι έχει ως βάση τον χριστιανισμό. Οι δερβίσηδες του τάγματος υπέβαλλαν τον εαυτό τους κατά τη διάρκεια μυστικιστικής τελετής σε πολύ σκληρές δοκιμασίες. Αφού διέτρεχαν ομαδικά για πολλή ώρα την αίθουσα και πηδούσαν, βγάζοντας δυνατές κραυγές, στη συνέχεια κατάκοποι και σε κατάσταση εξάντλησης έβαζαν πυρακτωμένα αντικείμενα στο στόμα τους και κάρφωναν μαχαίρια στα χέρια και στο στήθος τους. Στο Μουσείο της Κωνσταντινούπολης φυλάσσονται πολλά από αυτά τα αντικείμενα, που χρησιμοποιούσαν οι δερβίσηδες Ριφαΐ.

Δερβίσηδες. (Ζητιάνοι) Υποχρεωτική Αγαμία, ζούν κοινοβιακή ζωή στα μοναστήρια (τεκέδες).  Εχουν ως τεχνικές για την επίτευξη της ένωσης με τον Θεό το «ντικρ» σιωπηλή επανάληψη των ονομάτων του Θεού και με ιερούς εκστασιακούς χορούς.
Από τις πρώτες ημέρες της ίδρυσης του τάγματος, ο δάσκαλος Τζελαλουντίν εισήγαγε στο τελετουργικό της προσευχής τη μουσική και τον χορό των δερβίσηδων. Ο χορός αυτός ήταν κυκλικός, ήταν δηλαδή μια περιδίνηση κάθε δερβίση περί τον εαυτό του. Μέσα από αυτή την κυκλική κίνηση και τη δημιουργία διαφόρων σχημάτων, οι μεβλεβήδες δερβίσηδες απεικόνιζαν την κίνηση του ηλιακού συστήματος και των πλανητών.

Με τις συνεχείς περιστροφές, οι δερβίσηδες οδηγούνταν σε εξαφάνιση του «εγώ», συντονίζονταν με τους ρυθμούς και την αρμονία των πλανητών και περιέπιπταν σε μια κατάσταση που τους βοηθούσε να ενωθούν με τον Θεό.

Κεμάλ διαλύων...

Το νεοτουρκικό κράτος, μετά την επικράτηση του Κεμάλ Ατατούρκ, αντιμετώπισε τα μοναστικά τάγματα του Ισλάμ ως μεσαιωνικές οργανώσεις και προχώρησε με νόμο στη διάλυσή τους.
Συγκεκριμένα, με τον νόμο της 30ής Νοεμβρίου 1925 αποφασίσθηκε το κλείσιμο όλων των μοναστηριών (τεκέδων) και αναχωρητηρίων. Όπως δήλωσε στη συζήτηση της 28ης Νοεμβρίου 1925 στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση ο βουλευτής Ουρφάς σαφβέτ Μπέης, μόνο στην Κωνσταντινούπολη υπήρχαν περίπου 300 τεκέδες.
Παρά το κλείσιμο όμως των τεκέδων, για μεγάλο χρονικό διάστημα μυστικές οργανώσεις των ταγμάτων εξακολουθούσαν να λειτουργούν και να επιδίδονται σε τελετές, τις οποίες το επίσημο κεμαλικό καθεστώς αντιμετώπισε ως τελετές μαγείας. Μετά την κατάργησή τους στην Τουρκία, πολλά από τα τάγματα αυτά μεταφέρθηκαν στην Αλβανία (όπου καταργήθηκαν το 1945), στην Αίγυπτο και στη Συρία.
Στις μέρες μας ο σουφισμός αποτελεί παρελθόν, άξιος ιστορικής μελέτης, από το οποίο έχουν παραμείνει μόνο οι φολκλορικοί χοροί των δερβίσηδων.

O οίκος των αναρχικών σούφι δερβίσηδων