Η εικόνα που μαλακώνει τις κακές καρδιές

Δεν ετόλμησε να την κοιτάξει ουδείς

Ποιός δεν έχει θαυμάσει το γιγαντιαίο μέγεθος της Ιεράς Μονής του Αγίου Παντελεήμονος ή αλλιώς το Ρωσικό; Με το καραβάκι, λίγο προτού φτάσεις στη Δάφνη, βλέπεις τεράστια κτίρια να ορθώνονται δίπλα στην αποβάθρα, όπου κάποτε εγκαταβιούσαν τρεις χιλιάδες και πλέον ρώσων μοναχών, και πίσω τους άλλα κτίρια με πράσινους και χρυσούς τρούλους σε μορφή βολβών και κρεμμυδιών να σκαρφαλώνουν την πλαγιά.

Τελευταία φορά που ήμουν εκεί, υπήρχαν πενήντα μοναχοί και πενήντα δόκιμοι, οι οποίοι έχουν αναλάβει και το έργο της ανακαίνισης της μονής. Η ανακαίνιση φαίνεται ότι προχωράει γοργά. Κοίταξα προς τη θάλασσα και είδα ένα τεράστιο ουκρανικό κρουαζερόπλοιο να περιμένει τους μοναχούς του Ρωσικού, να πάνε στο πλοίο με τα πλοιάριά τους, έχοντας μαζί τους λείψανα αγίων προς προσκύνηση του επιβατηγού κοινού, ρώσοι και ουκρανοί οι περισσότεροι, που κατευθύνονται στα Ιεροσόλυμα από την Οδησσό.

Κάποτε η μονή ήταν σε ερειπιώδη κατάσταση. Τα κτίρια άδεια γιγάντια τσόφλια σπασμένων αυγών, χωρίς παράθυρα και πόρτες. Οι τοίχοι έπεφταν, τα χρώματα ξεθώριαζαν, η καμπάνα, η τεράστια εκείνη καμπάνα των δεκατριών τόνων, δεν καμπάνιζε ποτέ.

Αλλά η φιλοξενία εκείνης της δράκας των "ωσεί προσμονάριων" μοναχών, καμιά δεκαριά όλοι και όλοι, ήταν αβραμιαία. Η τράπεζά τους πλούσια. Εκεί γνώρισα στο καταχείμωνο τις ζεστές ρωσικές παντζαρόσουπες, τα μπορς των λαχανικών και το μαύρο ρωσικό ψωμί. Το υπέροχο εκείνο τσάι. Και αν κατά τύχη ήξερες μερικά ρωσικά και μπορούσες να συνεννοηθείς, σού άνοιγαν διάπλατα το καθολικό και τα άλλα παρεκκλήσια, το επίσημο αρχονταρίκι με τα πορτραίτα των τσάρων, τα δωμάτια με τα λείψανα αγίων, και ακόμα αν επέμενες σου έδιναν, μέσα στο μοναστήρι, και όχι έξω στο αρχονταρίκι -το βράδυ η μονή έκλεινε-, κι ένα δωμάτιο με μία μπλε παλαιά πορσελάνινη  ξυλόσομπα να ζεσταίνεσαι, με παράθυρο στη φουρτουνιασμένη θάλασσα. Και το βράδυ σε κάποιο παρεκκλήσι ν' ακούς τις ψαλμωδίες στα ρωσικά.

Εκεί πρωτογνώρισα τις ρωσικές εικόνες. Και γοητεύθηκα. Εικόνες με ασυνήθιστη θεματολογία, με έντονα κόκκινα χρώματα, με λαϊκό θα έλεγα φολκλορικό αέρα.

Η Ιερά Μονή του Αγίου Παντελεήμονα μάς έφερε σε επαφή με τη ρωσική αγιογραφία πού ήταν άγνωστη, εκτός Αγίου Όρους, τότε.

Εκεί είδα εκεί εικόνες με την Παναγία να την τρυπούν εφτά σπαθιά ή ένα μονάχα σπαθί που φεύγει από τον Σταυρό και καρφώνει την καρδιά της. Θα μιλήσουμε σήμερα για αυτές.

Η πρώτη εικόνα με τα εφτά σπαθιά λέγεται η Θεοτόκος των εφτά θλίψεων ή η εικόνα που μαλακώνει τις κακές καρδιές και η δεύτερη Κλαυθμός της Θεοτόκου έμπροσθεν του Σταυρού.

Η ΘΕΟΤΌΚΟΣ ΤΩΝ ΕΦΤΆ ΘΛΊΨΕΩΝ Ή Η ΕΙΚΌΝΑ ΠΟΥ ΜΑΛΑΚΏΝΕΙ ΤΙΣ ΚΑΚΈΣ ΚΑΡΔΙΈΣ

Ποιες όμως είναι αυτές οι εφτά θλίψεις της Παναγίας που σχίζουν σαν ρομφαίες την καρδιά της; Οι ακόλουθες :

1. Η δυσοίωνος προορατική προφητεία του Συμεών προς την Θεοτόκον (Λουκ. 2, 35)

Και την ιδικήν σου μητρικήν καρδίαν θα διαπεράση η ρομφαία του πόνου, όταν ίδης τον υιόν σου να πάσχη δια την σωτηρίαν των ανθρώπων. Ολα δε αυτά θα γίνουν, δια να φανερωθούν οι μυστικοί διαλογισμοί και απόκρυφοι πόθοι πολλών καρδιών.

2. Η εσπευσμένη φυγή στην Αίγυπτο νύχτα (Ματθ. 2, 13 - 21)

Όταν δε αυτοί ανεχώρησαν, ιδού άγγελος Κυρίου εφάνηκε δι' ονείρου στον Ιωσήφ και του είπε· “σήκω αμέσως χωρίς αναβολήν και πάρε το παιδίον και την μητέρα του και φύγε εις την Αίγυπτον, και μένε εκεί, μέχρις ότου πάλιν εγώ σου είπω διότι ο Ηρώδης θα αναζητήση το παιδίον, δια να το θανατώση”.

Και ο Ιωσήφ εσηκώθηκε αμέσως, παρέλαβε νύκτα το παιδίον και την μητέρα αυτού και έφυγεν εις την Αίγυπτον.

Και έμενε εκεί, έως ότου απέθανε ο Ηρώδης και έτσι εξεπληρώθη και επραγματοποιήθη πλήρως εκείνο, που είχε λεχθή από τον Κυριον δια του προφήτου, ο οποίος είπε·“από την Αίγυπτον εκάλεσα τον υιόν μου”.

Τότε ο Ηρώδης, όταν είδε ότι οι Μάγοι τον εξεγέλασαν, ωργίσθη παρά πολύ, και επάνω εις την φονικήν οργήν του έστειλε δημίους και έσφαξε όλα τα παιδιά, που ήσαν εις την Βηθλεέμ και εις τα περίχωρα αυτής από ηλικίας δύο ετών και κάτω, σύμφωνα με τον χρόνον, τον οποίον είχε εξακριβώσει από τους μάγους.

Τοτε εξεπληρώθη εκείνο που είχε λεχθή από τον προφήτην Ιερεμίαν, ο οποίος είχε προφητεύσει·

“Κραυγή πόνου και σπαραγμού ηκούσθη εις την περιοχήν Ραμά, θρήνος μεγάλος και κλαυθμός και οδυρμός πολύς, όλαι αι μητέρες της περιοχής, απόγονοι της συζύγου του Ιακώβ Ραχήλ (η οποία είχε ταφή εκεί) έκλαιαν και εκόπτοντο δια τα φονευθέντα τέκνα των και δεν ήθελαν με κανένα τρόπον να παρηγορηθούν, διότι τα αθώα αυτά πλάσματα δεν υπάρχουν πλέον”.

Όταν δε απέθανε ο Ηρώδης, ιδού άγγελος πάλιν Κυρίου εφάνη δι' ονείρου στον Ιωσήφ, που έμενε εις την Αίγυπτον

και του είπε· “σήκω, πάρε το παιδίον και την μητέρα αυτού και πήγαινε, χωρίς φόβον, εις την χώραν των Ισραηλιτών. Διότι έχουν πλέον αποθάνει εκείνοι, που εζητούσαν να αφαιρέσουν την ζωήν του παιδίου”.

Αυτός δε εσηκώθη, επήρε το παιδίον και την μητέρα του και επανήλθεν εις την Παλαιστίνην.

3. Η αγωνιώδης αναζήτηση του δωδεκαετούς Ιησού επί τρήμερον (Λουκ. 2, 42 - 50)

Και όταν το παιδίον έγινε δώδεκα ετών, ανέβησαν μαζή με αυτό εις τα Ιεροσόλυμα, σύμφωνα με την συνήθειαν που είχε καθιερώσει ο νόμος δια την εορτήν.

Όταν δε ετελείωσαν αι ημέραι της εκεί παραμονής των, καθώς εγύριζαν προς την Ναζαρέτ, απέμεινε το παιδίον Ιησούς εις την Ιερουσαλήμ και δεν αντελήφθησαν τούτο ο Ιωσήφ και η μητέρα αυτού.

Επειδή δε ενόμισαν ότι ήτο εις την συνοδείαν των προσκυνητών, επροχώρησαν μιας ημέρας δρόμον μεταξύ των συγγενών και των γνωστών.

Επειδή δε τον ευρήκαν, επέστρεψαν εις την Ιερουσαλήμ, αναζητούντες αυτόν καθ' οδόν, μήπως ήτο μεταξύ των ερχομένων προσκυνητών.

Και όταν επέστρεψαν εις την Ιερουσαλήμ, ευρήκαν αυτόν έπειτα από τρεις ημέρας να κάθεται εις την αυλήν του ναού, εν μέσω των διδασκάλων, να τους ακούη και να τους ερωτά δια σπουδαία και υψηλά ζητήματα, ασυνήθη δια την παιδικήν του ηλικίαν.

Και όλοι όσοι τον ήκουαν, εθαύμαζαν δια την μοναδικήν νοημοσύνην και τας απαντήσεις του.

Και όταν ο Ιωσήφ και η Μαρία τον είδαν, κατελήφθησαν από έκπληξιν και η μητέρα του είπε προς αυτόν·“παιδί μου,τι είναι αυτό που μας έκαμες και έμεινες οπίσω; Ιδού ο πατέρας σου και εγώ με πόνον και μεγάλην ανησυχίαν σε αναζητούσαμε”.

Και είπε προς αυτούς·“διατί με εζητούσατε; Δεν εγνωρίζατε ότι στον οίκον του Πατρός μου πρέπει να είμαι;” (Υπενθύμισε εις αυτούς ότι πατήρ του δεν ήτο ο Ιωσήφ, αλλ' ο Θεός, του οποίου ο ναός ήτο ο οίκος του).

Και αυτοί δεν ενόησαν τον λόγον, που τους είπε, διότι δεν ημπορούσαν να εισχωρήσουν στο μέγα μυστήριον της ενανθρωπήσεως του Υιού του Θεού.

4. Ο αποχωρισμός της Θεοτόκου από τον Ιησού κατά τη διάρκεια της αποστολής του

Σύμφωνα με τους ευαγγελιστές, η Θεοτόκος συναντιέται με τον Ιησού, πριν από τη δίκη και την σταύρωσή του, ρητά μόνον μία φορά, στη Κανά της Γαλιλαίας (Ιωαν. 2, 1 - 10).

5. Η άνοδος προς τον Γολγοθά (Λουκ. 23, 27)

Τον ακολουθούσε δε πολύ πλήθος λαού και γυναικών, αι οποίαι εκτυπούσαν το στήθος και την κεφαλήν των και εθρηνούσαν δι' αυτόν.

6. Η Σταύρωση (Ιωαν. 19, 25).

Οι μεν στρατιώται αυτά έκαμαν. Εστάθηκαν δε πλησίον στον σταυρόν του Ιησού η μητέρα του και η αδελφή της μητέρας του, η Μαρία η γυναίκα του Κλωπά και η Μαρία η Μαγδαληνή.

7. Η ταφή του Ιησού

ΚΛΑΥΘΜΌΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΌΚΟΥ ΈΜΠΡΟΣΘΕΝ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΎ

Αυτή η εικόνα παρουσιάζει την Παναγία μπροστά στον εσταυρωμένο Ιησού να κλαίει. Μία ρομφαία βγαίνει από τον Σταυρό και σχίζει την καρδιά της (...και σου δε αυτής την ψυχήν διελεύσεται ρομφαία...). Στο κάτω μέρος της εικόνας βρίσκονται συνήθως διάφορα αντικείμενα, όπως τα διάφορα όργανα βασανισμού κλπ, ακόμα και ο αλέκτωρ της άρνησης του Πέτρου.

Τελειώνω εδώ με ένα ποίημα της Άννας Αχμάτοβας, ρωσίδας ποιήτριας (1889-1966), σε μετάφραση του Άρη Αλεξάνδρου. Το ποίημα είναι μέρος της ποιητικής της συλλογής Ρεκβιέμ και ονομάζεται Σταύρωση.

Είναι μόλις δύο τετράστιχα με οκτώ στίχους συνολικά, αλλά οι δύο τελευταίοι στίχοι είναι συνταρακτικοί!

Η ΣΤΑΥΡΩΣΗ

Μη θρηνείς δι' εμέ, Μήτερ,

ότι εν τάφω κείμαι.

Ι

Χορός αγγέλων δόξασε την υπερούσια μέρα

και ανεώχθης εν πυρί, ω ουρανέ.

Ίνα τι με εγκατέλιπες, εκραύγασε προς τον πατέρα

και στη μητέρα του είπε: Μη θρηνείς δι' εμέ.

ΙΙ

Η Μαγδαληνή θρηνούσε και χτυπιόταν

πέτρα απόμεινε ο καλός του μαθητής,

μα τη μάνα του πού αμίλητη στεκόταν

δεν ετόλμησε να την κοιτάξει ουδείς.

Αναδημοσίευση: http://anagnostikon.blogspot.gr/