Δέκα χρόνια μετά το «Home», ο Yann Arthus-Bertrand επιστρέφει με το «Legacy», μια δυνατή κραυγή από τα βάθη της καρδιάς.
Μοιράζεται ένα ευαίσθητο και ρηξικέλευθο όραμα για τον κόσμο μας, τον οποίο έχει δει να επιδεινώνεται με την πάροδο μιας γενιάς, και αποκαλύπτει έναν πλανήτη που υποφέρει, μια αποπροσανατολισμένη ανθρωπότητα ανίκανη να πάρει στα σοβαρά την απειλή που βαραίνει τόσο αυτήv, όσο και όλα τα υπόλοιπα έμβια όντα.
Για τον σκηνοθέτη υπάρχει μια αίσθηση επείγοντος: ο καθένας από μας μπορεί και πρέπει να κάνει δυνατές κινήσεις για τον πλανήτη, για το μέλλον των παιδιών μας...
Μέσα από μια σειρά εικόνων του πλανήτη μας από τον ουρανό, το Legacy είναι μια ωδή στην ομορφιά της φύσης και της ανθρωπότητας.
Η ταινία ακούγεται επίσης σαν προειδοποίηση.
Η ζωή στη Γη δεν έχει απειληθεί ποτέ τόσο πολύ. Αν δεν είναι πολύ αργά για δράση, η ώρα είναι τώρα.
Τα (υπερβολικά) αυτονόητα για την ισότιμη θέση της γυναίκας σε όποια κοινωνία καταθέτει η Σάρα Πόλεϊ στη νέα της σκηνοθετική δουλειά, μια δεκαετία μετά το «Stories We Tell», περιτυλίγοντας περίτεχνα το στοιχειώδες μήνυμά της με ένα ζηλευτό καστ, μια σειρά από θαυμαστά άνετες ερμηνείες και κάποιες αισθητικές επιλογές που δείχνουν ότι είναι κινηματογραφικά διαβασμένη.
Στο σήμερα που μοιάζει άχρονο, σ' ένα απομονωμένο από τον σύγχρονο πολιτισμό χωριό μιας θρησκευτικής σέκτας (που θα μπορούσε ν' ανήκει σε Μενονίτες, Αμις, Μορμόνους ή στη δυστοπική πένα τής Μάργκαρετ Ατγουντ), οι άντρες διαπράττουν καθημερινά ασυγχώρητα εγκλήματα: επιτίθενται ετσιθελικά στις γυναίκες, τις δικές τους ή των άλλων, στις κόρες ή τις αδελφές τους, τις ναρκώνουν, τις χτυπούν, τις βιάζουν, τις αφήνου εγκύους κι εκείνες σιωπούν. Οταν ένα κορίτσι καταγγείλει τη βία στην αστυνομία, οι άντρες της κοινότητας θα μεταφερθούν για λίγες μέρες - ή για ένα 24ωρο - στη φυλακή, «για τη δική τους ασφάλεια». Μέσα σ' αυτό το χρονικό διάστημα οι γυναίκες, τριών γενεών καταπίεσης, θα συνεδριάσουν, παρουσία του δασκάλου του χωριού που κρατά τα πρακτικά και θ' αποφασίσουν το επόμενο βήμα τους: να μην κάνουν τίποτα, να μείνουν και να πολεμήσουν, να φύγουν.
Υποψήφια, φέτος, για δύο Οσκαρ, Καλύτερης Ταινίας και Διασκευασμένου Σεναρίου (από το μυθιστόρημα του 2018 της Καναδής Μίριαμ Τέιβς που, με τη σειρά της, πήρε αφορμή από πραγματικά συμβάντα σε μια παραθρησκευτική κοινότητα στη Βολιβία), η Σάρα Πόλεϊ απεκδύει το (νεο)φεμινιστικό κίνημα από κάθε ρητορική, φτάνοντας στον πυρήνα του. Γυναίκες που δεν έχουν γνωρίσει ποτέ την ελευθερία, το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση, στην ίδια τη μόρφωση, στη δυνατότητα επιλογής, θα υπομείνουν τον ανδρικό ζυγό, ή θα προτιμήσουν τον Γολγοθά τής απελευθέρωσης;
Η Πόλεϊ συγκεντρώνει και προφυλάσσει τις ηρωίδες της σε μια «φάτνη», σ' ένα στάβλο και διακόπτει τις κουβέντες τους με σύντομα, ανατριχιαστικά φλας μπακ στον πραγματικό, καθημερινό εφιάλτη τους. Τις φωτίζει με τα φυσικά χρώματα της μέρας και της νύχτας, αποχρωματίζει την ταινία της επιλεκτικά, τονίζοντας ένα φόρεμα, μια κορδέλα στα μαλλιά, τα δέντρα, τις περικυκλώνει με τη μυσταγωγική μουσική τής Χίλντουρ Γκουντναντότιρ, φτιάχνει ένα έργο που, αισθητικά, θα μπορούσε να έχει υπογράψει ο Λαρς φον Τρίερ, για να μην πούμε ο Μπέρτολντ Μπρεχτ. Που αποπνέει κάτι το αγνό, το πρωτόγονο ή αρχέγονο, την αλήθεια «όπως θα έπρεπε να είναι».
Μέσα στο διάβα των αιώνων τίποτα δεν έχει παρεξηγηθεί περισσότερο από το περιεχόμενο και η ουσία της χριστιανικής πίστης.
Γι’ αυτό φρόντισαν αρκετοί: θεολόγοι ,κληρικοί, άνθρωποι της εξουσίας, υπηρέτες συμφερόντων, αυτόκλητοι εκπρόσωποι της θρησκείας, αποικιοκράτες ,σταυροφόροι ,αυτοκράτορες , ιεροεξεταστές ,Πάπες ,Πατριάρχες ,καρδινάλιοι κ. λ. π.
Όλοι αυτοί πρόβαλαν και συνεχίζουν να προβάλουν ,η εποχή μας δε μπορεί να αποτελεί εξαίρεση, ένα «μαγικό και μοιρολατρικό» χριστιανισμό βολικό για τους ισχυρούς της γης, ένα Θεό των λογικών αποδείξεων , επαγγελματία θαυματοποιό , ένα Θεό δυνάστη ,τύραννο, αρχηγό ιδεολογίας που ψάχνει οπαδούς . Μια θρησκεία της υποταγής που εκφράζει τη χειρότερη εκδοχή του ηθικισμού και βολεύει που θέλουν να ελέγχουν την ανθρώπινη ψυχή ,δαιμονοποιώντας την ελευθερία ,την αναζήτηση ,τον έρωτα ,την τέχνη και την ομορφιά της ζωής.
Όμως ο «Ο Θεός βρίσκεται στον κόσμο incognito….δεν κυβερνά, αλλά υποφέρει ,δίνει ελλάμψεις της παρουσίας Του και ταυτόχρονα κρύβεται. Ο Θεός είναι μυστήριο, είναι η Αλήθεια και η Ελευθερία. Συνιστά γελοιοποίηση του χριστιανικού Θεού η απόδοση σ’ Αυτόν των κατηγοριών ή χαρακτηριστικών ενός επίγειου βασιλιά ή κοσμικού ηγεμόνα ,ενός δικαστή ή ενός τραπεζίτη». Ν. Μπερντιάεφ
Όσοι υπερασπίστηκαν την αυθεντικότητα του χριστιανικού μηνύματος και τόλμησαν να αντισταθούν σε λανθασμένες αντιλήψεις και πρακτικές που αλλοίωναν της εικόνα του Θεού της Αγάπης και υπεραμύνθηκαν ενός χριστιανισμού που απελευθερώνει από κάθε μορφή σκλαβιάς , διώχθηκαν από το πολιτικό και θρησκευτικό κατεστημένο. Κλασσικά παραδείγματα οι μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας στο Βυζάντιο , (Μ. Βασίλειος, Ιωάννης Χρυσόστομος ,Γρηγόριος ο Θεολόγος κ. λ π. ) τα θύματα της Ιεράς εξέτασης στη Δύση , οι αντιναζιστές μάρτυρες στη Γερμανία , οι θεολόγοι της Απελευθέρωσης στη Λατινική Αμερική και στην Ασία , οι αντιρατσιστές κληρικοί και λαϊκοί στην Αφρική κ.α.
Σύμφωνα με τον Σοπενχάουερ «Κάθε λανθασμένη αντίληψη είναι δηλητήριο, δεν υπάρχουν άκακες λανθασμένες αντιλήψεις».
Αυτές οι περί Θεού αντιλήψεις και πρακτικές κράτησαν μακριά την πίστη μεγάλα πνεύματα της ανθρωπότητας ,σκανδάλισαν και σκανδαλίζουν εκατομμύρια πιστούς από εκατομμύρια ανθρώπους ,δηλητηριάζοντας τις ψυχές τους και κλονίζοντας τη σχέση τους με το Θεό και την Εκκλησία.
Για τον Τολστόϊ η απαλλαγή του λαού από κάθε λογής ιδέες ξένες προς το αληθινό περιεχόμενο της χριστιανικής πίστης ήταν ζήτημα πρώτης προτεραιότητας. Στο «Ημερολόγιο» του γράφει: «Να ταΐσεις τους πεινασμένους ,να ντύσεις τους γυμνούς , να επισκεφτείς τους αρρώστους στο νοσοκομείο- αυτές είναι πράξεις ελέους ,όμως υπάρχει μια φιλάνθρωπη πράξη που δε μπορεί να συγκριθεί μαζί τους: να απαλλάξεις τον αδελφό σου από τις λανθασμένες αντιλήψεις».
Από το βιβλίο μου:Ο Θεός ,οι νέοι και άλλες Rock 'n Roll ιστορίες
Η Αφρική αποτελεί μια ήπειρο με πολιτισμό που ανάγεται πολλούς αιώνες
πριν τις πρώτες ευρωπαϊκές πηγές, ένας πολιτισμός που σε πολλά σημεία της
ηπείρου έχει επιβιώσει μάλλον αναλλοίωτος μέχρι και τις μέρες μας, όπου με τις
επιστημονικές δράσεις έχουμε την δυνατότητα να τους μελετήσουμε στο περιβάλλον
τους.
Πως σε ένα μέρος, στο οποίο πλέον συνυπάρχουν πολλά δόγματα, ο
Χριστιανισμός μπορεί να αναπτυχθεί;
Πως συλλαμβάνονται οι χριστιανικές
παραδόσεις και λατρευτικές τελετές από τους μέχρι πρότινος εκτός Χριστιανισμού
Αφρικανούς;
Ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Τολιάρας και Νοτίου Μαδαγασκάρης απαντά
αυτά τα θέματα στην Απαρχή
(Vanskabte Land για τους Δανούς, Volaða Land για τους Ισλανδούς).
Ένα μεταφυσικό δοκίμιο στον κινηματογράφο που μοιάζει, κάποιες τέτοιες στιγμές, να αναπληρώνει αυτό που δεν μπορεί πια να είναι η λογοτεχνία. Ένας Ισλανδός με σπουδές ζωής στη Δανία, μαθητής του Κίρκεγκωρ και του Ντράγιερ, ο Hlynur Pálmason (γενν. 1984) στήνει ένα μυστικιστικό και εικαστικά εντυπωσιακό έπος με φόντο το τρομακτικά πανέμορφο τοπίο μιας φλεγόμενης βραχώδους γης.
Ένας νεαρός Δανός ιερέας παίρνει εντολή να μεταβεί σε μια απομακρυσμένη περιοχή της Ισλανδίας με σκοπό να χτίσει μια εκκλησία. Η πορεία του επίπονη, όπως κάθε πορεία ηθικής ανάβασης. Ταραγμένες θάλασσες, απόκρημνα βουνά, αδιάβατα ποτάμια, παγερό κρύο και καυτή λάβα. Η αγωνία του πνεύματος. Σε αντίστιξη ο πειρασμός της ισχύος (μέσα στο πρόσωπο ενός οδηγού) και ο πειρασμός εκεί που φτάνει, της ήσυχης οικογενειακής ζωής και της τυπικής ενορίας. Όμως το ακατάλυτο φυσικό μεγαλείο, μέσα από το πάθος του για τη φωτογραφία και το άλογο (οι μόνες του αδυναμίες), θα γίνουν η αφορμή της πτώσης και της απώλειας της πίστης όταν επιτέλους φτάσει στον προορισμό του. Μπορεί να σήκωσε αγόγγυστα το δικό του «σταυρό» (μια πρώιμη ογκώδη φωτογραφική συσκευή), μπορεί να πάλεψε ως άγγελος με τον Ιακώβ, μπορεί να έχτισε τελικά την εκκλησιά, συντρίφτηκε ωστόσο από το εγώ, από την απώλεια ενός αλόγου, του μόνου του δεσμού με τον κόσμο. Να όμως που ένα σκυλί, παρόν σε όλη την περιπέτεια, έρχεται στην πόρτα του τελειωμένου ναού να υπενθυμίσει την ανάγκη νοήματος, την ανάγκη της πίστης, πέραν του φόβου. Ο ιερέας, με το πρόσωπο λερωμένο, συνειδητοποιεί την πτώση και ξεκινά μια νέα πορεία. Δεν θα προλάβει. Ο θάνατος τον περιμένει από το χέρι του προσώπου που συμβολίζει τη σύμβαση. Μα ο θάνατος δεν είναι το τέλος. Τα οστά τα γεγυμνωμένα θα λάβουν πάλι δέρμα και σάρκα, η φύση θα ανθίσει πάλι στη μέλλουσα άνοιξη, μέσα στο παρθένο βλέμμα ενός μικρού κοριτσιού. Και όλα αυτά μέσα από αργούς, τελετουργικούς ρυθμούς και πανέμορφα πλάνα (τετράγωνα κάδρα παλιάς φωτογραφίας) τα οποία σε μεταφέρουν από την αφιλόξενη ομορφιά στο τοπίο του πνεύματος.
Η χώρα του Θεού. Ανάσα και έξοδος από την καθημερινότητα των χλιαρών αιρετικών θεολόγων, των παγερών φιλελεύθερων διανοουμένων, των θερμών κοινωνικών αγωνιστών. Εκ του Βορρά το φως.
«Παλαιά συνηθίζαμε, κατά την εορτή των Θεοφανείων, ν’ αγιάζομε τα σπίτια. Κάποια χρονιά επήγα κ’ εγώ κι αγίαζα. Χτυπούσα τις πόρτες των διαμερισμάτων , μου ανοίγανε κι έμπαινα μέσα ψάλλοντας «Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου Κύριε…»
Όπως πήγαινα στην οδό Μαιζώνος, βλέπω μία σιδερένια πόρτα. Ανοίγω, μπαίνω μέσα στην αυλή, που ήταν γεμάτη από μανταρινιές, πορτοκαλιές, λεμονιές, και προχωρώ στη σκάλα.
Ήταν μία σκάλα εξωτερική, που ανέβαινε πάνω και κάτω είχε υπόγειο. Ανέβηκα τη σκάλα, χτυπάω την πόρτα και παρουσιάζεται μια κυρία. Αφού μου άνοιξε εγώ άρχιζα κατά τη συνήθεια μου το «Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου Κύριε…».
Με σταματάει απότομα. Εν τω μεταξύ με ακούσανε και δεξιά κι αριστερά στο διάδρομο βγαίνανε κοπέλες απ’ τα δωμάτια. «Κατάλαβα, έπεσα σε οίκο ανοχής», είπα μέσα μου.
ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΣΤΟ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΒΙΝΤΕΟ ΑΠΟ ΤΟ 09:05 ΛΕΠΤΟ.
Η γυναίκα μπήκε μπροστά μου να μ’ εμποδίσει.
– Να φύγεις , μου λέει. Δεν κάνει αυτές να φιλήσουν το Σταυρό. Να φιλήσω εγώ το Σταυρό και να φύγεις , σε παρακαλώ.
Εγώ τώρα πήρα σοβαρό και επιτιμητικό ύφος και της λέω:
– Εγώ δεν μπορώ να φύγω! Εγώ είμαι παπάς, δεν μπορώ να φύγω! Ηλθα εδώ ν’ αγιάσω.
– Ναι, αλλά δεν κάνει να φιλήσουν το Σταυρό αυτές.
– Μα δεν ξέρουμε αν κάνει να φιλήσουν το Σταυρό αυτές η εσύ. Διότι αν με ρωτήσει ο Θεός και ζητήσει να Του πω ποιος κάνει να φιλήσει το Σταυρό, οι κοπέλες η εσύ, μπορεί να έλεγα : «Οι κοπέλες κάνει να τον φιλήσουν και όχι εσύ. Οι ψυχές τους είναι πιο καλές από τη δική σου»
Εκείνη την στιγμή εκοκκίνησε λίγο. Της λέω λοιπόν:
– Ασε τα κορίτσια να φιλήσουν το Σταυρό.
Τους έκανα νόημα να πλησιάσουν. Εγώ πιο μελωδικά από πρώτα έψαλλα το «Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου Κύριε…», διότι είχα μια χαρά μέσα μου, που ο Θεός οικονόμησε τα πράγματα να πάω και σ’ αυτές τις ψυχές.
Φιλήσανε όλες το Σταυρό. Ήταν όλες περιποιημένες, με τις πολύχρωμες φούστες κ.λπ. Και τους είπα:
– Παιδιά μου, χρόνια πολλά. Ο Θεός μας αγαπάει όλους. Είναι πολύ καλός και «βρέχει επί δικαίους και αδίκους». (Ματθ. 5,45) Όλοι τον έχομε Πατέρα και για όλους μας ενδιαφέρεται ο Θεός. Μόνο να φροντίσουμε να Τον γνωρίσομε και να Τον αγαπήσομε κι εμείς και να γίνομε καλοί. Να Τον αγαπήσετε και θα δείτε πόσο ευτυχισμένες θα είστε.
Κοιτάζανε απορημένες. Κάτι πήρε η ψυχούλα τους η ταλαιπωρημένη.
– Χάρηκα, τους λέω τέλος, που μ’ αξίωσε ο Θεός να έλθω σήμερα και να σας αγιάσω. Χρόνια πολλά!
Τα Χριστούγεννα αλλιώς είναι και το «ευχαριστώ» που είχες ξεχάσει να πεις και το είπες σήμερα.
Τα Χριστούγεννα αλλιώς είναι και το «συγγνώμη» που τελικά γλίστρησε από τα χείλη σου ενώ ακροβατούσε για μήνες, ίσως και για χρόνια, μεταξύ εγωισμού και υπερηφάνειας.
Τα Χριστούγεννα αλλιώς είναι και όταν τελικά κατάφερες να ανοίξεις διάπλατα τα χέρια σου, και έκπληκτος διαπίστωσες ότι μέσα στην αγκαλιά σου χώρεσε η διαφορετικότητα, η ιδιαιτερότητα, η ανάγκη του άλλου…
Τα Χριστούγεννα αλλιώς είναι και όταν τελικά συνειδητοποίησες ότι το πιο πολύτιμο δώρο που μπορείς να προσφέρεις στα παιδιά σου, στον/στην σύζυγό σου, στους γονείς και στους φίλους σου είναι η πλήρη παρουσία σου!
Τα Χριστούγεννα αλλιώς είναι και όταν τελικά παρά το τραυματικό σου παρελθόν, το άγχος σου, τη στεναχώρια σου κατάφερες και βγήκες έστω για λίγο από τη μοναξιά σου, πηγαίνοντας μια βόλτα, χαζεύοντας τις βιτρίνες, πίνοντας ένα καφέ με την/τον φίλη/φίλο σου, ζώντας λιγάκι το παρόν το οποίο τελικά δεν είναι και τόσο άσχημο…
Αν ψάχνεις για λίγο βαθύτερο νόημα στις γιορτές αλλά και στην καθημερινότητά σου, νομίζω ότι τελικά βρίσκεται στο «αλλιώς» της ζωής, στο «αλλιώς» της γέννησης ενός βρέφους πριν από 2000 και κάτι χρόνια που αν και πάμπτωχο και καταδιωγμένο έμελλε πολύ αργότερα να αλλάξει τη φύση του θανάτου...
