ΕΙΣΑΓΩΓΗ - Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ 1.1 ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΙΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 

Δημιουργία του Ιωάννη Μπάλτου

Η σχέση μεταξύ επιστήμης και θρησκείας αποτελεί ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα και διαχρονικά ερωτήματα που απασχολούν τον άνθρωπο.

Δύο διαφορετικά πεδία, με διαφορετικές μεθοδολογίες, στόχους και γλώσσα, καλούνται να συνυπάρξουν στον ίδιο κόσμο: η επιστήμη, με στόχο την ερμηνεία και κατανόηση του φυσικού κόσμου μέσω της παρατήρησης, του πειράματος και της λογικής· και η θρησκεία, με σκοπό τη βαθύτερη κατανόηση του νοήματος της ζωής και της ύπαρξης, μέσω της πίστης, της εμπειρίας και της αποκάλυψης.

Στο σημερινό μάθημα, θα προσπαθήσουμε να εξετάσουμε πώς οι δύο αυτοί κόσμοι μπορούν όχι μόνο να συνυπάρχουν, αλλά και να διαλέγονται γόνιμα.

Θα αναρωτηθούμε: είναι η επιστήμη αντίθετη με τη θρησκεία; Αντιμάχονται ή συμπληρώνουν η μία την άλλη; Ποια είναι τα όρια της επιστημονικής γνώσης και ποια της θεολογικής εμπειρίας;

Ο Άγιος Λουκάς της Κριμαίας μας υπενθυμίζει ότι η επιστήμη δεν είναι εχθρός της πίστης· αντίθετα, την αναγνωρίζει ως μέγιστο επίτευγμα του ανθρώπινου νου.

 Ωστόσο, υπογραμμίζει ότι η επιστήμη περιορίζεται στη μελέτη του υλικού κόσμου, ενώ η θρησκευτική εμπειρία αγγίζει το υπαρξιακό βάθος του ανθρώπου και την πνευματική πραγματικότητα.

Στο μάθημα αυτό, θα διερευνήσουμε παραδείγματα, προβληματισμούς και θεολογικές τοποθετήσεις που προτείνουν έναν δημιουργικό διάλογο μεταξύ επιστήμης και θρησκείας.

 Σκοπός μας δεν είναι να διαλέξουμε «στρατόπεδο», αλλά να αποκτήσουμε μια ώριμη και σφαιρική θεώρηση της ανθρώπινης γνώσης και εμπειρίας.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ - Β' ΛΥΚΕΙΟΥ 1.3 Ο ΘΕΟΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 

Δημιουργία του Ιωάννη Μπάλτου

Η ενότητα αυτή μας εισάγει σε ένα από τα πιο βαθιά και θεμελιώδη θέματα της χριστιανικής πίστης: τη δημιουργία του κόσμου από τον Θεό.

Στην καρδιά της θεολογικής μας παράδοσης βρίσκεται η βεβαιότητα ότι ο κόσμος δεν υπάρχει τυχαία ούτε προέκυψε από αναγκαιότητα, αλλά δημιουργήθηκε «ἐκ τοῦ μὴ ὄντος» από την αγάπη και την ελεύθερη βούληση του Θεού.

Η Αγία Γραφή ξεκινά με τη  φράση «Ἐν ἀρχῇ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν», δηλώνοντας όχι μόνο χρονική αρχή, αλλά και την πηγή και αιτία της ύπαρξης: τον ίδιο τον Δημιουργό.

Η δημιουργία δεν παρουσιάζεται ως τεχνική κατασκευή, αλλά ως καρπός «εκστατικής» αγάπης.

 Ο άνθρωπος δημιουργείται κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν Θεού, έχοντας μέσα του τη δυνατότητα για ελεύθερη σχέση, λογική σκέψη, ηθική κρίση και πνευματική πορεία προς την τελείωση και τη θέωση.

Παράλληλα, η ενότητα ανοίγει τον διάλογο ανάμεσα στην πίστη και την επιστήμη.

 Ενώ η επιστήμη ερευνά το «πώς» της δημιουργίας, η πίστη απαντά στο «ποιος» και «γιατί». Δεν πρόκειται για συγκρουόμενες απόψεις αλλά για διαφορετικές όψεις της αλήθειας. Η επιστήμη ερευνά τον φυσικό κόσμο· η θεολογία φωτίζει τον νοητό και υπαρξιακό του προορισμό.

Στόχος του μαθήματος είναι να κατανοήσουμε τη θεολογική διδασκαλία περί δημιουργίας όχι ως εναλλακτική επιστημονική θεωρία, αλλά ως αποκάλυψη της σχέσης Θεού και κόσμου.

 Μας προσκαλεί να ανακαλύψουμε το βαθύτερο νόημα της ύπαρξής μας και της ευθύνης μας μέσα στον κόσμο: να αναγνωρίσουμε τον Θεό ως Πηγή των πάντων και να σταθούμε με σεβασμό απέναντι στη δημιουργία Του.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ - Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ 2 3 Η ΜΟΝΑΞΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Εισαγωγή στο μάθημα: 2.3 Η Μοναξιά του Ανθρώπου

 Δημιουργία του Ιωάννη Μπάλτου

Η μοναξιά είναι ένα από τα πιο βαθιά υπαρξιακά βιώματα του ανθρώπου.

 Δεν ταυτίζεται απαραίτητα με τη φυσική απομόνωση ή την απουσία άλλων γύρω μας.

Πολλές φορές, μπορούμε να περιβαλλόμαστε από πλήθος ανθρώπων και να νιώθουμε εξίσου ή και περισσότερο μόνοι.

Η μοναξιά αγγίζει τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου, εκφράζοντας μια έλλειψη ουσιαστικής σχέσης, νοήματος και επικοινωνίας.

Στη σύγχρονη κοινωνία, παρότι οι δυνατότητες επικοινωνίας έχουν αυξηθεί εντυπωσιακά, παρατηρείται μια παράδοξη ενίσχυση της μοναξιάς, ιδιαίτερα στους νέους. Οι σχέσεις γίνονται επιφανειακές, οι δεσμοί αδύναμοι και η αίσθηση του ανήκειν κλονίζεται.

 Η Εκκλησία έρχεται να δώσει μια διαφορετική ματιά: ο άνθρωπος, κατά την ορθόδοξη χριστιανική θεώρηση, δεν είναι αυθύπαρκτο ον, αλλά πρόσωπο που ολοκληρώνεται μόνο μέσα από τις σχέσεις του – σχέσεις αγάπης, ελευθερίας και αμοιβαιότητας.

 Η μοναξιά δεν είναι απλώς ψυχολογική κατάσταση, αλλά ένδειξη έλλειψης αυθεντικής σχέσης.

Το Μυστήριο του γάμου, η οικογένεια, η φιλία, η κοινότητα, ακόμα και η ζωή στο μοναστήρι, παρουσιάζονται στην ορθόδοξη παράδοση ως τρόποι υπέρβασης της απομόνωσης, γιατί προσφέρουν κοινό σκοπό, αγάπη και πληρότητα.

Στο σημερινό μάθημα θα διερευνήσουμε τις όψεις της μοναξιάς, τις αιτίες που την προκαλούν, αλλά κυρίως τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να υπερβεί κανείς αυτό το βαθύ ανθρώπινο βίωμα.

Με αφορμή αγιογραφικά και πατερικά κείμενα, βιώματα της καθημερινότητας και βιωματικές δραστηριότητες, θα προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε ότι η θεραπεία της μοναξιάς δεν είναι άλλη από την αυθεντική και έμπρακτη σχέση με τον Θεό και τον συνάνθρωπο.

Φυγόκεντρος - "Κόλαση-Παράδεισος"

Τι γίνεται μετά το θάνατο;

Πώς είναι η κόλαση και ο παράδεισος και πώς θα κριθούν οι ψυχές των ανθρώπων;

[11:30] Πως είναι δυνατόν οι νεκροί να μείνουν στην ανυπαρξία, αφού είναι ψυχές; Ο Θεός είναι αθάνατος και ο άνθρωπος ειναι κατα χάριν αθάνατος.

 Ύστερα τον Παράδεισο και και την κόλαση τα ζει η ψυχή μας σε ένα βαθμό και από αυτήν τη ζωή. Όταν κάποιος έχει τύψεις συνειδήσεως και νοιώθει φόβο,  ταραχή, άγχος, απελπισία, ή ειναι κυριευμένος από μίσος, από φθόνο κλπ, τότε ζει την κόλαση.

Ενώ, όταν μέσα του υπάρχει αγάπη, χαρά, ειρήνη, πραότητα, καλοσύνη, τότε ζει τον Παράδεισο.

Άγιος Παίσιος 

1.7 ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

2.4 ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ - 1.5 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ ΣΤΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔ...

 1.5. Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ ΣΤΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 

Δημιουργία του Ιωάννη Μπάλτου

Η έννοια του προσώπου αποτελεί έναν από τους θεμελιώδεις πυλώνες της Ορθόδοξης Χριστιανικής θεολογίας και ανθρωπολογίας.

 Στο σημερινό μάθημα, θα εξετάσουμε πώς η Ορθόδοξη Παράδοση αντιλαμβάνεται τον άνθρωπο όχι απλώς ως άτομο, αλλά ως πρόσωπο πλασμένο «κατ’ εικόνα Θεού».

 Η διάκριση μεταξύ «ατόμου» και «προσώπου» είναι κρίσιμη: ενώ το άτομο αυτονομείται και περιορίζεται στη βιολογική του ύπαρξη, το πρόσωπο καλείται σε ελευθερία, σχέση και αγάπη.

Η θεολογική κατανόηση του ανθρώπινου προσώπου δεν είναι αφηρημένη. Βασίζεται στην εμπειρία της Εκκλησίας, στη βιβλική παράδοση και στη διδασκαλία των Πατέρων, όπως του Μεγάλου Βασιλείου, του Γρηγορίου του Θεολόγου και του Γρηγορίου Νύσσης.

Για αυτούς, ο άνθρωπος, ως εικόνα του Θεού, έχει προορισμό να φθάσει στο «καθ’ ομοίωσιν», δηλαδή να γίνει κατά χάριν θεός, να ζήσει σε προσωπική σχέση με τον Δημιουργό του και με τον συνάνθρωπό του.

Η πτώση, όπως περιγράφεται στο βιβλίο της Γενέσεως, δεν είναι απλώς μια ηθική παράβαση αλλά και μία υπαρξιακή απομάκρυνση του ανθρώπου από τον Θεό, τον εαυτό του και τους άλλους.

Ο άνθρωπος αρχίζει να φορά προσωπείο – να κρύβεται πίσω από ρόλους, φόβους και δικαιολογίες, χάνοντας τη δυνατότητα γνήσιας κοινωνίας.

Στο σύγχρονο μετανεωτερικό κόσμο, όπου το πρόσωπο συχνά αντικαθίσταται από το προσωπείο, η Ορθόδοξη θεώρηση προσφέρει μια πρόταση ζωής. Μια πρόταση που βασίζεται στη σχέση, την ελευθερία, την υπευθυνότητα και την αγάπη, προτείνοντας την επιστροφή στην αυθεντικότητα του προσώπου.

Στο σημερινό μάθημα, θα αναλύσουμε αυτήν τη βαθιά θεολογική και ανθρωπολογική διάσταση του προσώπου, προσπαθώντας να κατανοήσουμε τι σημαίνει να είμαστε πρόσωπα και όχι απλώς άτομα.

«Μετέωρα, ένας παγκόσμιος άμβωνας»

Στο βορειοδυτικό τμήμα της θεσσαλικής γης, από τα πανάρχαια χρόνια, ορθώνονται επιβλητικά, οι πέτρινοι γίγαντες των Μετεώρων.

Οι ακοίμητοι φρουροί του Θεσσαλικού κάμπου. Τον 16ο αιώνα, έχουμε τη μεγαλύτερη ακμή της Μετεωρίτικης μοναστικής πολιτείας.

Λειτουργούσαν 24 μονές, σήμερα μόλις 6.

Η Μονή του Μεγάλου Μετεώρου, η Μονή Βαρλαάμ και η Ιερά Μονή του Αγίου Νικολάου Αναπαυσά, αποτέλεσαν τα «Φωτεινά μονοπάτια» αυτού του επεισοδίου.

Η ιστορία, ο μοναστικός ασκητισμός, η πολιτιστική κληρονομιά των μοναστηριών, φανερώνουν την κρυμμένη δύναμη του «πέτρινου δάσους» των Μετεώρων.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ - 1.4. Η ΑΓΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

1.4. Η ΑΓΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

 Δημιουργία του Ιωάννη Μπάλτου

Εισαγωγή στο Μάθημα: Η Αγιότητα στην Ορθόδοξη Χριστιανική Παράδοση

Η αγιότητα αποτελεί έναν από τους πιο βαθείς και αυθεντικούς στόχους της Ορθόδοξης χριστιανικής ζωής. Δεν πρόκειται για μια αφηρημένη έννοια ή έναν υπερβολικό ηθικισμό, αλλά για μια πραγματικότητα που αφορά τον κάθε άνθρωπο.

Σύμφωνα με την Ορθόδοξη Παράδοση, ο άγιος δεν είναι απαραίτητα ένας τέλειος ή αλάνθαστος άνθρωπος, αλλά αυτός που αγαπά αληθινά τον Θεό και πορεύεται καθημερινά προς την ένωση μαζί Του, με ταπείνωση, αγώνα και μετάνοια.

Η Εκκλησία μας δεν λατρεύει τους αγίους – αυτή η τιμή ανήκει μόνο στον Τριαδικό Θεό – αλλά τους τιμά ως ζωντανά παραδείγματα ζωής εν Χριστώ.

Οι άγιοι ήταν και είναι απλοί άνθρωποι, όπως εμείς: ασθενείς, φτωχοί, αδικημένοι, πολλές φορές παραγκωνισμένοι από την κοινωνία. Κι όμως, μέσα από τον αγώνα, την υπομονή και την αφοσίωσή τους, έγιναν φορείς της χάρης του Θεού. Η ζωή τους αποδεικνύει πως η αγιότητα δεν είναι προνόμιο λίγων, αλλά κάλεσμα για όλους.

Στο μάθημα αυτό θα αναζητήσουμε τι σημαίνει να είναι κάποιος άγιος, πώς ζει την καθημερινότητά του, πώς σχετίζεται με τον Θεό και τους συνανθρώπους του.

 Θα γνωρίσουμε βίους αγίων, θα συζητήσουμε για τη σημασία της αγιότητας σήμερα και θα προσπαθήσουμε να δούμε πώς μπορούμε κι εμείς να εμπνευστούμε από το παράδειγμά τους. Θα κατανοήσουμε πως η αγιότητα δεν είναι φαντασία ή παρελθόν, αλλά ένας ζωντανός τρόπος ύπαρξης που φανερώνει την παρουσία του Θεού στον κόσμο μας.

Η αγιότητα, λοιπόν, δεν είναι κάτι μακρινό και άπιαστο. Είναι η πιο όμορφη και ελεύθερη απάντηση στην αγάπη του Θεού. Είναι μια πρόσκληση που απευθύνεται σε όλους μας. Ας την προσεγγίσουμε με ειλικρίνεια και σεβασμό.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ - 1.3 Η ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

1.3 Η ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

«Η Μεταμορφωτική Δύναμη της Προσευχής στην Ορθόδοξη Χριστιανική Παράδοση»:

Η προσευχή αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς και προσωπικούς τρόπους επικοινωνίας του ανθρώπου με τον Θεό.

Στην Ορθόδοξη Χριστιανική Παράδοση, δεν νοείται πίστη χωρίς την πράξη της προσευχής, καθώς αυτή εκφράζει την εμπιστοσύνη, την ελπίδα και την αγάπη του ανθρώπου προς τον Δημιουργό του.

Η προσευχή δεν είναι απλώς μια επανάληψη λέξεων, αλλά μια ζωντανή συνάντηση, ένας εσωτερικός διάλογος που απαιτεί πίστη, ταπείνωση και επιμονή.

Μέσα από τα λόγια του Ιωάννη του Χρυσοστόμου που θα αναλύσουμε στο βιβλίο, κατανοούμε ότι η προσευχή δεν πρέπει να εξαρτάται από τα άμεσα αποτελέσματα ή τις εξωτερικές περιστάσεις.

Είναι ένας συνεχής αγώνας, που καλλιεργεί την υπομονή και την εμπιστοσύνη στον Θεό, ακόμη και όταν Εκείνος φαίνεται σιωπηλός. Όπως σημειώνει, δεν έχει σημασία μόνο να προσεύχεσαι με λόγια, αλλά να συμμετέχει ολόκληρη η ύπαρξή σου — ο νους, η καρδιά και η βούληση.

Ο Αντώνιος του Σουρόζ σε άλλο κείμενο του βιβλίου, έρχεται να προσθέσει ότι η αίσθηση της «απουσίας» του Θεού πολλές φορές δοκιμάζει τη σχέση μας μαζί Του. Αυτή η εμπειρία μπορεί να γίνει ευκαιρία ωρίμανσης της πίστης, αρκεί να αντιμετωπίζεται με ταπείνωση και ειλικρίνεια.

Η προσευχή, επομένως, δεν είναι μαγική πράξη ή μέσο πίεσης προς τον Θεό, αλλά μια ελεύθερη ανταπόκριση στην αγάπη Του και ένα μέσο βαθύτερης αυτογνωσίας.

Στο μάθημα αυτό θα διερευνήσουμε πώς η προσευχή μεταμορφώνει τον προσευχόμενο, πώς γίνεται δρόμος προς την εσωτερική ειρήνη και την ένωση με τον Θεό.

Θα ανακαλύψουμε επίσης παραδείγματα αγίων, πατέρων της Εκκλησίας και σύγχρονων μαρτυριών που αναδεικνύουν τη δύναμη και την ομορφιά της αληθινής, εσωτερικής προσευχής.