ΕΙΣΑΓΩΓΗ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ - 2.2 ΘΕΙΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑ: Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 

Δημιουργία του Ιωάννη Μπάλτου

Η Θεία Ευχαριστία βρίσκεται στο επίκεντρο της ζωής της Ορθόδοξης Εκκλησίας. 

Αποτελεί την καρδιά της ίδιας της Εκκλησίας, την έκφραση της ταυτότητάς της.

Στο μάθημα αυτό, θα ανακαλύψουμε πώς η Εκκλησία  είναι  μία ζωντανή κοινότητα που συγκροτείται γύρω από το Μυστήριο της Ευχαριστίας.

Από τον Μυστικό Δείπνο, όταν ο Ιησούς προσέφερε στους μαθητές Του άρτο και οίνο λέγοντας «τούτο εστί το σώμα μου… τούτο εστί το αίμα μου», μέχρι και σήμερα, η Εκκλησία συνεχίζει να τελεί τη Θεία Λειτουργία «εις ανάμνησιν» Του.

Σε κάθε Θεία Ευχαριστία, το ψωμί και το κρασί μεταβάλλονται σε Σώμα και Αίμα Χριστού δια του Αγίου Πνεύματος, και οι πιστοί κοινωνούν πραγματικά τον Χριστό. Αυτή η κοινή συμμετοχή στο Μυστήριο δεν είναι ατομική υπόθεση, αλλά πράξη ενότητας: γίνεται «για να είμαστε όλοι ένα».

Η Θεία Ευχαριστία είναι επίσης ευχαριστία∙ δηλαδή προσφορά και δοξολογία προς τον Θεό για όλα τα δώρα της ζωής.

 Όπως διδάσκει ο Άγιος Νικόλαος Καβάσιλας, ο άνθρωπος προσφέρει στον Θεό όχι ό,τι βρήκε έτοιμο στη φύση, αλλά ό,τι δημιούργησε με κόπο και αγάπη: τον άρτο και τον οίνο, προϊόντα ανθρώπινης συνεργασίας με τη φύση.

Το μάθημα αυτό μας καλεί να κατανοήσουμε ότι η Εκκλησία «γίνεται» και αποκαλύπτεται κάθε φορά που τελείται η Θεία Ευχαριστία.

Μέσα από αυτό το Μυστήριο, ο κόσμος μεταμορφώνεται, οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων θεραπεύονται και η Βασιλεία του Θεού γίνεται παρούσα.

Η Θεία Ευχαριστία είναι η ελπίδα για τον μεταμορφωμένο άνθρωπο και την ανακαινισμένη κοινωνία.

Αυτόν τον «ευχαριστιακό τρόπο ζωής» της Εκκλησίας καλούμαστε να γνωρίσουμε και να ανακαλύψουμε στο σημερινό μας μάθημα.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ - Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ 2.2 Η ΗΘΙΚΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 

Δημιουργία του Ιωάννη Μπάλτου

Η εργασία αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης και κοινωνικής ζωής.

Δεν είναι απλώς ένας τρόπος βιοπορισμού, αλλά και μια μορφή συμμετοχής του ανθρώπου στον κόσμο, στην κοινωνία και στη δημιουργία.

Η χριστιανική παράδοση αποδίδει βαθύ θεολογικό και ηθικό νόημα στην εργασία: ο ίδιος ο Θεός παρουσιάζεται να εργάζεται στη δημιουργία του κόσμου και να αισθάνεται ικανοποίηση από το έργο του. 

Κατά συνέπεια, και ο άνθρωπος καλείται να εργάζεται, όχι μόνο για να επιβιώσει, αλλά και για να αναπτύσσει τον εαυτό του, να προσφέρει στους άλλους και να προοδεύει προς το «καθ’ ὁμοίωσιν».

Μέσα από την ενότητα αυτή θα εξετάσουμε τη σημασία της εργασίας υπό το πρίσμα των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, της Αγίας Γραφής και της πατερικής διδασκαλίας. Θα έρθουμε σε επαφή με προβληματισμούς που σχετίζονται με την αδικία στους χώρους εργασίας, την εκμετάλλευση, τις ανισότητες και την απαξίωση του ανθρώπινου προσώπου.

 Παράλληλα, θα δούμε πώς η εργασία, όταν είναι δίκαιη, δημιουργική και ανθρώπινη, μπορεί να συμβάλει στην ελευθερία, την αυτοπραγμάτωση και την αλληλεγγύη.

Η ενότητα δεν αποσκοπεί μόνο στη γνώση, αλλά και στην καλλιέργεια της ευαισθησίας μας ως προς τα ηθικά ζητήματα της εργασιακής ζωής. 

Μέσα από δραστηριότητες, μελέτη κειμένων και δημιουργικές ασκήσεις, καλούμαστε να εμβαθύνουμε στον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να ενεργούμε υπεύθυνα και με ήθος στο εργασιακό περιβάλλον. 

Η εργασία, σύμφωνα με την Ορθόδοξη χριστιανική αντίληψη, αποτελεί όχι μόνο καθήκον, αλλά και έκφραση της αγάπης προς τον Θεό και τον συνάνθρωπο.

Μέσα σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία και συχνά υποβαθμίζει την αξία του εργαζομένου, το μάθημα αυτό μας προσκαλεί να στοχαστούμε για το πώς μπορούμε να συμβάλλουμε σε έναν πιο δίκαιο και ανθρώπινο εργασιακό πολιτισμό.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ - Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ 1.3 ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 

Δημιουργία του Ιωάννη Μπάλτου

Η ραγδαία ανάπτυξη των βιολογικών επιστημών τις τελευταίες δεκαετίες, και ειδικότερα της Γενετικής Μηχανικής, έχει φέρει τον άνθρωπο μπροστά σε αχαρτογράφητα ηθικά και υπαρξιακά πεδία. Σήμερα, η τεχνολογία του ανασυνδυασμένου DNA μάς επιτρέπει να τροποποιούμε το γενετικό υλικό οργανισμών, να θεραπεύουμε ή να προλαμβάνουμε ασθένειες, να βελτιώνουμε τη γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή, αλλά και να επεμβαίνουμε στον ίδιο τον άνθρωπο, ακόμη και προτού γεννηθεί.

Αυτές οι δυνατότητες, όσο ελπιδοφόρες και αν είναι, γεννούν παράλληλα σημαντικά ερωτήματα: Πού βρίσκονται τα όρια της επιστημονικής παρέμβασης; Είναι ηθικά αποδεκτό να επιλέγουμε τα χαρακτηριστικά των παιδιών μας; Ποιος αποφασίζει τι είναι "καλύτερο" ή "ιδανικό" για το ανθρώπινο είδος;

Μέσα από το παρόν μάθημα θα εξετάσουμε τις βασικές εφαρμογές της γενετικής επιστήμης και τις συνέπειές τους στον άνθρωπο και την κοινωνία. Θα μελετήσουμε τις σχετικές διατάξεις της Σύμβασης του Οβιέδο, οι οποίες θέτουν νομικούς και ηθικούς φραγμούς στις γενετικές παρεμβάσεις, καθώς και τις θέσεις της Ορθόδοξης Χριστιανικής Παράδοσης, η οποία τονίζει τον σεβασμό προς την ιερότητα της ανθρώπινης ζωής και την αξία του προσώπου.

Το μάθημα αυτό δεν στοχεύει μόνο στη γνωστική προσέγγιση του θέματος. Καλούμαστε να αναπτύξουμε την ικανότητα ηθικής κρίσης και προσωπικού προβληματισμού. Πώς σχετίζεται η επιστήμη με την ελευθερία, την αξιοπρέπεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα; Πώς μπορεί ο άνθρωπος να συνδυάσει την πρόοδο με τον σεβασμό στον Θεό και τον συνάνθρωπο;

Μέσα από διαλόγους, εργασία πάνω σε ηθικά διλλήματα και ομαδική εργασία, θα προσπαθήσουμε να δούμε πέρα από τη γενετική τεχνολογία: να ανακαλύψουμε τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος στην εποχή της βιοϊατρικής επανάστασης.

 

το κρεμμυδακι

A' ΛΥΚΕΙΟΥ 2.4 ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Μια φορά κι ένα καιρό, ζούσε μια κακιά γυναίκα, σωστή μέγαιρα. Πέθανε κι ούτε ένα καλό δεν είχε κάνει στη ζωή της. Την άρπαξαν το λοιπόν οι διαβόλοι και την πετάξανε στη φλογισμένη λίμνη. Τότε ο φύλακας-άγγελός της κάθισε και σκέφτηκε: "Πρέπει να θυμηθώ καμιά καλοσύνη της για να πάω να την πω στο Θεό " . Θυμήθηκε, και μια και δυο πάει και λέει στο Θεό : ''Αυτή, του λέει, έβγαλε ένα κρεμμυδάκι φρέσκο απ' το περιβόλι και το 'δωσε σε μια ζητιάνα" . Κι ο Θεός απαντάει: "Πάρε λοιπόν το ίδιο εκείνο κρεμμυδάκι, και πήγαινε πάνω απ' τη λίμνη. Βάστα το κρεμμυδάκι απ' τη μια άκρη κι ας πιαστεί αυτή απ' την άλλη. Τότε τράβα την. Αν τα καταφέρεις να την τραβήξεις απ' τη λίμνη, τότε ας πάει στον Παράδεισο. Όμως αν σπάσει το κρεμμυδάκι, θα πει πως καλά είναι εκεί που είναι" .

 Έτρεξε ο άγγελος στη γυναίκα και της λέει: "Πιάσου γερά απ' το κρεμμυδάκι και ΄γω θα σε τραβήξω" . Κι άρχισε να την τραβάει προσεχτικά. Την είχε βγάλει ολάκερη σχεδόν απ' τη λίμνη, μα μόλις είδαν οι άλλοι αμαρτωλοί πως την τραβάνε έξω, γαντζώθηκαν όλοι πάνω της για να βγουν κι αυτοί μαζί της. Μα η γυναίκα ήταν κακιά, σωστή μέγαιρα, κι άρχισε να τους κλωτσάει: "Εμένα θέλουν να βγάλουν κι όχι εσάς. Δικό μου είναι το κρεμμυδάκι κι όχι δικό σας". Μόλις το 'πε αυτό, το κρεμμυδάκι έσπασε. Κι αυτή ξανάπεσε στη λίμνη και καίγεται εκεί πέρα ως τα σήμερα. Ο άγγελος έβαλε τα κλάματα κι έφυγε».

Ντοστογιέβσκι, Φ. Αδελφοί Καραμάζωφ. Αθήνα: Γκοβόστη, τ. Β΄, σ.301-302.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ - 2.4 ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 

Δημιουργία του Ιωάννη Μπάλτου

Η έννοια της σωτηρίας είναι κεντρική στην ορθόδοξη χριστιανική πίστη. Στο συγκεκριμένο μάθημα θα προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τι σημαίνει «σωτηρία» κατά την Ορθόδοξη Παράδοση και ποιος είναι ο ρόλος της Εκκλησίας και του ίδιου του ανθρώπου σ’ αυτή τη σωτήρια πορεία.

Η σωτηρία δεν είναι μόνο κάτι μελλοντικό – αφορά το παρόν, είναι η ειρήνη, η ελευθερία και η αποκατάσταση της σχέσης με τον Θεό.

Στην Ορθόδοξη Παράδοση, η σωτηρία δεν επιτυγχάνεται μόνο με τη Χάρη του Θεού ούτε μόνο με την ανθρώπινη προσπάθεια.

 Όπως τονίζει ο Άγιος Νεκτάριος, η σωτηρία είναι αποτέλεσμα συνεργασίας: της Χάρης και της ελεύθερης συγκατάθεσης του ανθρώπου.

 Ο Χριστός προσφέρει τη σωτηρία σε όλους, αλλά αυτή γίνεται πραγματικότητα μόνο για εκείνους που επιθυμούν να την αποδεχθούν και να ζήσουν με πίστη και μετάνοια.

Εξίσου σημαντική είναι η διάσταση της Εκκλησίας στη σωτηρία. Η Εκκλησία προσφέρει τα Μυστήρια – κυρίως τη Θεία Ευχαριστία – ως μέσα κοινωνίας με τον Χριστό και μεταξύ των ανθρώπων.

 Η σωτηρία αφορά όχι μόνο το άτομο, αλλά και ολόκληρη την κτίση, η οποία προσδοκά την ανακαίνιση μέσα από την ένωση με τον Θεό.

Μέσα από αυτό το μάθημα, οι μαθητές θα ανακαλύψουν ότι η σωτηρία είναι μια συνεχής δυναμική πορεία επιστροφής, μεταμόρφωσης και ζωής εν Χριστώ.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ - 3.7. ΤΟ ΑΣΥΜΒΑΤΟ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΥ ΗΘΟΥΣ ΜΕ ΤΟΝ ΦΑΝΑΤΙΣΜΟ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 

Δημιουργία του Ιωάννη Μπάλτου

Ο φανατισμός, και ειδικά ο θρησκευτικός φανατισμός, αποτελεί ένα από τα πιο ανησυχητικά φαινόμενα της σύγχρονης κοινωνίας.

Καθημερινά γινόμαστε μάρτυρες πράξεων βίας, διωγμών, ακόμη και πολέμων που γίνονται στο όνομα της θρησκείας.

Σε αυτό το μάθημα θα αναρωτηθούμε: Είναι δυνατόν η πίστη στον Θεό της αγάπης και της ειρήνης να οδηγεί σε μίσος και διχασμό;

Η απάντηση της Ορθόδοξης Χριστιανικής Παράδοσης είναι ξεκάθαρη: το χριστιανικό ήθος είναι απολύτως ασύμβατο με κάθε μορφή φανατισμού.

Ο φανατικός άνθρωπος θεωρεί πως κατέχει την απόλυτη αλήθεια.

Δεν αντέχει την ύπαρξη διαφορετικών απόψεων και προσπαθεί να τις επιβάλει, συχνά με βία ή περιφρόνηση.

Αντίθετα, ο χριστιανός καλείται να πορεύεται με αγάπη, ελευθερία και σεβασμό προς τον κάθε άνθρωπο, ανεξαρτήτως φυλής, θρησκείας ή ιδεολογίας. Η αγάπη του Χριστού είναι χωρίς σύνορα· απευθύνεται ακόμη και στους εχθρούς.

Μέσα από αυτό το μάθημα, θα μελετήσουμε παραδείγματα θρησκευτικού φανατισμού, αλλά και πρότυπα πίστης χωρίς μισαλλοδοξία. Θα δούμε πώς ο διάλογος και η ανεκτικότητα είναι στοιχεία αυθεντικής χριστιανικής ζωής.

Θα συζητήσουμε τις ρίζες και τις μορφές του φανατισμού και θα αναρωτηθούμε γιατί κάποιοι άνθρωποι γίνονται φανατικοί.

Τέλος, θα προβληματιστούμε: Πώς μπορούμε εμείς, ως νέοι άνθρωποι και αυριανοί πολίτες, να αντισταθούμε στον φανατισμό και να γίνουμε φορείς διαλόγου, ειρήνης και αγάπης;

Το χριστιανικό ήθος δεν επιβάλλεται· προτείνεται. Και αυτό γίνεται μόνο με τρόπο που σέβεται τον άλλο και τιμά την ανθρώπινη ελευθερία.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ - Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ 3.3 Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 

Δημιουργία του Ιωάννη Μπάλτου

Η ευτυχία αποτελεί έναν από τους πιο διαχρονικούς και καθολικούς στόχους της ανθρώπινης ζωής. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, οι άνθρωποι αναρωτιούνται: Τι είναι η ευτυχία; Πώς μπορεί να κατακτηθεί; Είναι αποτέλεσμα εξωτερικών συνθηκών ή εσωτερικής κατάστασης;

Το ερώτημα αυτό παραμένει επίκαιρο, ιδιαίτερα στη σύγχρονη εποχή, όπου πολλοί αναζητούν την ευτυχία σε καταναλωτικά αγαθά, κοινωνική αποδοχή ή ατομική επιτυχία, χωρίς όμως πάντα να βρίσκουν πραγματική ικανοποίηση.

Στο μάθημα αυτό, θα διερευνήσουμε την έννοια της ευτυχίας μέσα από διαφορετικά πρίσματα: τις προσωπικές αντιλήψεις, τις κοινωνικές συνθήκες, αλλά κυρίως μέσα από τη χριστιανική διδασκαλία.

Η Ορθόδοξη χριστιανική παράδοση, μέσω των Μακαρισμών και των Πατερικών διδασκαλιών, προτείνει έναν δρόμο προς την ευτυχία που δεν ταυτίζεται με την άνεση ή την απουσία δυσκολιών, αλλά με τη βαθιά σχέση με τον Θεό και την αγάπη προς τον πλησίον.

Μέσα από τη μελέτη των Μακαρισμών, θα διαπιστώσουμε ότι η ευτυχία, σύμφωνα με τον Ιησού, συχνά γεννιέται μέσα από καταστάσεις που ο κόσμος θεωρεί αδύναμες ή ανεπιθύμητες – όπως η πραότητα, η ελεημοσύνη ή ακόμη και ο διωγμός για την αλήθεια.

Το μάθημα δεν στοχεύει μόνο στην κατανόηση θεωρητικών εννοιών, αλλά και στη βαθύτερη προσωπική αναζήτηση: Πώς μπορώ να είμαι πραγματικά ευτυχισμένος; Ποιες αξίες με οδηγούν σε μια ολοκληρωμένη και αυθεντική ζωή;

Μέσα από συζήτηση, ακρόαση, δημιουργικές δραστηριότητες και πνευματικό προβληματισμό, θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε σε αυτά τα ερωτήματα με ειλικρίνεια και εσωτερική ελευθερία.

 

ΕΙΣΑΓΩΓΗ - Β' ΛΥΚΕΙΟΥ 1.4 ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 

Δημιουργία του Ιωάννη Μπάλτου

Η θεολογική αναζήτηση του ανθρώπου για τη φύση του Θεού φτάνει στο απόγειό της στο κέντρο της χριστιανικής πίστης: στο μυστήριο της Αγίας Τριάδας.

Η χριστιανική παράδοση, και ειδικότερα η Ορθόδοξη θεολογία, διδάσκει ότι ο Θεός είναι Ένας κατά την ουσία και Τριαδικός κατά τα πρόσωπα – Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα.

Το δόγμα αυτό δεν αποτελεί απλώς μια θεωρητική αλήθεια, αλλά εκφράζει τη βαθύτερη πραγματικότητα της θεϊκής ζωής: μια αιώνια σχέση αγάπης και κοινωνίας.

Σε αυτό το μάθημα, θα επιχειρήσουμε να προσεγγίσουμε αυτό το μυστήριο όχι ως μαθηματική εξίσωση που πρέπει να λυθεί, αλλά ως βίωμα που αποκαλύπτεται σταδιακά στην ιστορία και τη ζωή της Εκκλησίας.

 Θα ανακαλύψουμε ότι η ουσία του Θεού παραμένει απρόσιτη στον ανθρώπινο νου, όμως οι θείες ενέργειές Του –δηλαδή οι τρόποι με τους οποίους ο Θεός φανερώνεται και δρα στον κόσμο– είναι μεθεκτές και προσβάσιμες στον άνθρωπο.

Η παρουσία του Τριαδικού Θεού στην Αγία Γραφή, ιδιαίτερα μέσα από γεγονότα όπως η δημιουργία του κόσμου, η φιλοξενία των τριών αγγέλων στον Αβραάμ και η βάπτιση του Χριστού, υπογραμμίζει ότι η Τριάδα δεν είναι απλώς δογματική διατύπωση αλλά εμπειρική πραγματικότητα της πίστης.

Επιπλέον, θα αναλύσουμε πώς οι σχέσεις αγάπης μεταξύ των προσώπων της Τριάδας –σχέσεις ελευθερίας, ενότητας και ισότητας– μπορούν να λειτουργήσουν ως πρότυπο κοινωνικής και προσωπικής ζωής.

Στόχος του μαθήματος είναι να κατανοήσουμε, όσο αυτό είναι δυνατόν, το νόημα και τη σημασία του Τριαδικού δόγματος και να προβληματιστούμε πάνω στο πώς η πίστη σε έναν Θεό που είναι αγάπη και κοινωνία επηρεάζει τον τρόπο που σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε και πράττουμε ως πρόσωπα και ως κοινότητες.