Β' ΛΥΚΕΙΟΥ 2.1 Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα

Οι μαθητές/ μαθήτριες να: -        αναγνωρίζουν τη σημασία της παράδοσης στη ζωή της Ορθόδοξης Εκκλησίας, -        εκτιμούν τη σημασία που έχει για τον πιστό η  θρησκευτική του παράδοση, -        διαπιστώνουν τις δυνατότητες και τα όρια ανανέωσης της θρησκευτικής  παράδοσης.

ΤΟ ΚΟΥΙΖ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Η ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Βιώνοντας:

Μορφές και τύποι παραδόσεων στην καθημερινή ζωή.

-          «Ιδεοθύελλα» με τη λέξη παράδοση. Οι ιδέες των μαθητών/μαθητριών καταγράφονται στον πίνακα σε δύο στήλες: θρησκευτικές - λαϊκές παραδόσεις.

Έθιμα & Παραδόσεις

ΥΛΙΚΟ

ΧΑΛΚΟΥΝΙΑ

Πασχαλινά Αερόστατα στο Λεωνίδιο Αρκαδίας

Τα φιδάκια του Δεκαπενταύγουστου, στον Ι.Ν. Παναγιάς Φιδούσας

Κάψιμο του Ιούδα

-          Βίντεο από θρησκευτικές τελετές και λατρείες που αναδεικνύουν τη λαϊκή θρησκευτική παράδοση. Π.χ. Οι Εβραίοι στο τείχος των δακρύων, οι χριστιανοί ακολουθούν τον Επιτάφιο, καντηλάκι, νηστεία, ταφικά έθιμα, κρασί στη Θεία Ευχαριστία, οι ινδουιστές γεμίζουν με κεριά τον ποταμό Γάγγη κ.λπ. 

Θεοφάνεια

Επιτάφιος

Νοηματοδοτώντας:

Θρησκευτική παράδοση και ιστορία/πολιτισμός του ανθρώπου.

θέμα: Τι μπορεί να σημαίνουν για έναν πιστό οι θρησκευτικές του παραδόσεις; Θα μπορούσε να ασκεί την πίστη του και χωρίς αυτές;

Αναλύοντας:

Η θέση της παράδοσης στη θρησκεία και η στάση του πιστού απέναντι σε αυτή.

Παράδοση και λαϊκές παραδόσεις

«Υπάρχουν παραδόσεις που δεν έχουν σχέση πάντοτε με το γνήσιο πνεύμα του Χριστιανισμού, όπως αυτό εκφράστηκε από την Αγία Γραφή, τις Οικουμενικές Συνόδους και την ομόφωνη άποψη των Πατέρων της Εκκλησίας. Πρόκειται για τις επιμέρους “παραδόσεις”, που δεν είναι πάντοτε παραδόσεις της Εκκλησίας, έστω και αν συνδέονται με γεγονότα της ζωής της Εκκλησίας, ή για λαϊκές παραδόσεις με παγανιστικά και λαϊκά στοιχεία που έχουν ζυμωθεί με τη θρησκευτική ζωή και είναι δύσκολο να διακρίνει ο απλός πιστός μέχρι πού οι παραδόσεις αυτές είναι γνήσιες παραδόσεις της Εκκλησίας. Αυτές και κριτική και αλλαγή επιδέχονται, στο βαθμό που δεν εκφράζουν τη γνήσια Παράδοση της Εκκλησίας. Σε αντίθετη περίπτωση έχουμε μια απλή «συντήρηση» ενός παρελθόντος που παύει να είναι ζωογόνος αλήθεια. Επίσης, υπάρχουν οι παραδόσεις των ανθρώπων ή τοπικές παραδόσεις, όπως συμβαίνει σε τοπικές Εκκλησίες ή σε χώρες όπου αναπτύσσεται η ιεραποστολή, όπου τα τοπικά έθιμα και οι τοπικοί παραδοσιακοί τρόποι έκφρασης παραμένουν στη ζωή της τοπικής Εκκλησίας και η λατρευτική ζωή επίσης ακολουθεί άλλη πορεία σύμφωνη με τις τοπικές παραδόσεις».

 Δρίτσας, Δ., Μόσχος, Δ., Παπαλεξανδρόπουλος, Στ., Χριστιανισμός και Θρησκεύματα Β΄ Γενικού Λυκείου, Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «Διόφαντος», 2011, σελ. 118.

Εκκλησία και λαϊκά έθιμα

«Υπάρχει, ωστόσο, και μια άλλη κατηγορία λαϊκών λατρευτικών εθίμων, τα οποία σχετίζονται μεν κατά κάποιο εξωτερικό τρόπο με την λειτουργική ζωή της Εκκλησίας, πρόκειται όμως ουσιαστικά για μαγικού τύπου τελετές και αντιλήψεις, ή δεισιδαίμονες συμπεριφορές και προλήψεις, πού πόρρω απέχουν από την αληθινή πίστη και το αυθεντικό λειτουργικό ήθος της Εκκλησίας. Εκτός των ανωτέρω, κατά το παρελθόν παρατηρήθηκαν και πολλές άλλες περιπτώσεις αναμείξεως χριστιανικών και ειδωλολατρικών λατρευτικών στοιχείων, οι οποίες, δυστυχώς, παρά την άνοδο του μορφωτικού επιπέδου του λαού και την υπό της Εκκλησίας καταβληθείσα κατηχητική προσπάθεια, παραμένουν ως σήμερα ανεξάλειπτες.

Ανακεφαλαιώνοντας θα μπορούσαμε να συνοψίσομε τη στάση της Ορθοδόξου Εκκλησίας έναντι των λαϊκών εθίμων στις εξής τρεις βασικές αρχές: Α) Απόλυτος σεβασμός και φροντίδα συντήρησης και καλλιέργειας για τα έθιμα εκείνα, που συνηχούν προς το ορθόδοξο δόγμα και το ορθόδοξο λειτουργικό ήθος. Β) Ποιμαντική ανοχή και πνεύμα παιδαγωγικής αξιοποίησης προς εκείνα που δεν δημιουργούν ιδιαίτερα πνευματικά προβλήματα, όπως π.χ. αυτά που αναφέρονται στην αγάπη προς τη φύση, την προστασία του περιβάλλοντος και την καλώς νοούμενη ψυχαγωγία των ανθρώπων. Γ) Απερίφραστη καταδίκη και συστηματική ποιμαντική προσπάθεια εξάλειψης των εθίμων εκείνων, τόσο των παλαιών, όσο και των νεωτέρων, που έφερε η εκκοσμίκευση της λατρείας, και τα οποία δεν εναρμονίζονται με το πνεύμα της αγίας Γραφής και των ιερών κανόνων».

 Τζέρπος, Δ., πρωτοπρ., Η Ορθόδοξη λατρεία στα ήθη και έθιμα του Ελληνικού λαού, Εισήγηση στο ΣΤ΄ Πανελλήνιο Λειτουργικό Συμπόσιο Στελεχών Ιερών Μητροπόλεων, Σύρος: 20-23 Σεπτεμβρίου 2004.

ΑΝΑΣΤΕΝΑΡΙΑ ΜΕΛΙΚΗΣ 

(ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΠΥΡΟΒΑΣΙΑΣ-ΑΝΑΣΤΕΝΑΡΙΑ ΚΑΙ Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ)

Το κεντρικό συστατικό στοιχείο των ελληνορθόδοξων κοινοτήτων της οθωμανικής αυτοκρατορίας ήταν η χριστιανική πίστη και λατρεία με κέντρο την εκκλησία. Τον κεντρικό άξονα της ταινίας συνθέτουν αποσπάσματα αφηγήσεων των προσφύγων για τις θρησκευτικές τους παραδόσεις στις πατρίδες τους.

 Εφαρμόζοντας:

Θρησκευτικές παραδόσεις και στάσεις ζωής στην προσωπική και κοινωνική ζωή των νέων ανθρώπων.

«Παράδοση: συντήρηση, ανανέωση ή σύνθεση;». 

Xριστιανική παράδοση και ανανέωση

«Η Παράδοση της Εκκλησίας δεν είναι κάτι στατικό και αποστεωμένο. Έχει στοιχεία δυναμικά και δημιουργικά που, αν αξιοποιηθούν σωστά, μπορούν, σε κάθε εποχή, να δώσουν νέα πνοή στη ζωή των πιστών και να εκφράσουν τις ανάγκες της κάθε εποχής, μέσα στο γνήσιο πνεύμα της ζωής της Εκκλησίας. Η γνήσια Παράδοση δεν απολυτοποιεί το παρελθόν, αλλά το χρησιμοποιεί ως βάση για να προετοιμάσει το μέλλον που είναι ο ερχομός της Βασιλείας του Θεού στην πληρότητά της. Είναι μια κατάσταση πορείας, στην οποία το παρελθόν γίνεται οδηγός και δείκτης πορείας για τους πιστούς της κάθε εποχής. Παράδοση δεν είναι κάποιο υλικό που διαφυλάσσεται σ' ένα “ιερό μουσείο” όπως θα συνέβαινε με νεκρά πράγματα που έχουν ανάγκη διατήρησης. Είναι η ίδια ζωή επειδή είναι η συνέχεια του ζωογόνου σώματος του Χριστού, φωτίζεται από το Άγιο Πνεύμα και μας οδηγεί προς τον τελικό ερχομό της Βασιλείας του Θεού.

Συνεπώς, το χρέος του χριστιανού είναι να αξιοποιεί σωστά τη δυναμική που έχει η ίδια η Παράδοση. Όσο ο ίδιος ο χριστιανός παραδίδει τον εαυτό του στη ζωή της Εκκλησίας τόσο μπορεί να επιτυγχάνει τη διαρκή ανανέωση της Παράδοσης για να απαντήσει δημιουργικά στις προκλήσεις της εποχής του. Ο χριστιανός δεν πρέπει να φοβάται την αντιπαράθεση και την κριτική κατά τη συνάντηση της Παράδοσης με το μη χριστιανικό η μη ορθόδοξο κόσμο… Η Παράδοση της Εκκλησίας είναι πολύτιμη κληρονομιά ζωής. Οι πιστοί οφείλουν να τη διαφυλάσσουν, να τη συνεχίζουν και να την ανανεώνουν, όπου απαιτείται, δημιουργικά».

Δρίτσας, Δ., Μόσχος, Δ., Παπαλεξανδρόπουλος, Στ., Χριστιανισμός και Θρησκεύματα Β΄ Γενικού Λυκείου, Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «Διόφαντος», 2011, σελ. 120-122.

Κουίζ : Η Παράδοση της Εκκλησίας

Παράδοση και ελευθερία από το παρελθόν

«…η Παράδοση σημαίνει όχι απλώς ομοψυχία με το παρελθόν, αλλά και ελευθερία από το παρελθόν: Δεν είναι μόνο μια προστατευτική, συντηρητική αρχή, αλλά πρωτίστως είναι η αρχή της αύξησης και της αναγέννησης. Η κατανόηση της Παράδοσης ως αρχής που αγωνίζεται να αναστηλώσει το παρελθόν, χρησιμοποιώντας το παρελθόν ως κριτήριο για το παρόν, απορρίπτεται από την ίδια την ιστορία και τη συνείδηση της Εκκλησίας. Η μαρτυρία της Εκκλησίας δεν είναι ζήτημα μνήμης, αλλά αδιαλείπτως παρουσίας ζωής. Η Ορθοδοξία δεν είναι μόνο μια παράδοση· είναι επίσης κι ένα χρέος… Η αληθινή ιστορική σύνθεση συνίσταται όχι απλώς στο να ερμηνεύσουμε το παρελθόν, αλλ’ επίσης στο να διαμορφώνουμε το μέλλον με μια δημιουργική δράση. Η “συμφωνία με το παρελθόν”, παρ’ όλο που είναι αναγκαία, είναι κάτι δευτερογενές. Πραγματική αποδοχή της Παράδοσης σημαίνει ψηλάφηση της παρουσίας του Χριστού στο εκάστοτε παρόν της Εκκλησίας».

Παπαθανασίου, Ν. Θ., Η Εκκλησία γίνεται όταν ανοίγεται. Η ιεραποστολή ως ελπίδα και ως εφιάλτης, εκδ. Εν πλω, Αθήνα 2008, σελ. 121-123.

2. «Διαδόθηκε κάποτε το σύνθημα "επιστροφή στους Πατέρες". Το σύνθημα, όμως, αυτό δε θεωρήθηκε απόλυτα ικανοποιητικό, γιατί μπορούσε να ερμηνευτεί και ως οπισθοδρομικό. Για το λόγο αυτόν αντιπροβλήθηκε και το σύνθημα "μπροστά με τους Πατέρες". Τα συνθήματα, όμως, αυτά δεν εκφράζουν απόλυτα τη θέση της Ορθοδοξίας. Η θέση της Ορθοδοξίας είναι: "επόμενοι τοις αγίοις πατράσι". Έπομαι δε σημαίνει ούτε επιστρέφω ούτε βαδίζω μπροστά. Έπομαι σημαίνει ακολουθώ. Και όποιος ακολουθεί δεν προσδιορίζει μόνος του την πορεία του, αλλά εντάσσεται στην πορεία αυτού ή αυτών που ακολουθεί. "Επόμενοι τοις αγίοις Πατράσι" σημαίνει: αποδεχόμενοι τη ζωντανή παρουσία των αγίων Πατέρων και οδηγούμενοι από το ήθος και το φρόνημά τους.

Οι άγιοι Πατέρες ανήκουν στο αδιαίρετο σώμα του ζώντος Χριστού. Γι' αυτό και δεν μπορεί κανείς να τους γνωρίσει και να τους ακολουθήσει, αν δεν ενταχθεί στο ίδιο σώμα. Η Παράδοση των Αγίων Πατέρων, όπως και η Παράδοση των Αποστόλων και όλων των Αγίων, βρίσκεται στο ίδιο το σώμα τον Χριστού, στο οποίο ανήκουν όλοι από κοινού».

(Γ. Μαντζαρίδη, Η Παράδοση της Ορθοδοξίας, περ. Σύναξη τ. 1, (Ιανουάριος-Μάρτιος 1982, σ. 10).

ΥΛΙΚΟ

ΒΛΥΚ2.1 Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

Η παράδοση των Θεοφανείων σε τόπους μακρινούς

2.3 Παράδοση - Β΄ Λυκείου (2017-18)

2.3 Παράδοση - Β΄ Λυκείου

2.3 Παράδοση β΄λυκείου

Το νόημα της Παράδοσης απέναντι στις σύγχρονες προκλήσεις.

Πως η παράδοση μπορεί να εκφυλιστεί σε φολκλόρ

Θρησκευτικά έθιμα

Τελετουργικοί χοροί στην Αφρική

Περί εθίμων... των Χριστουγέννων