Β' ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΘΙΚΗ 5.3 ΖΩΗ (3ο δίωρο)

Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα

Οι μαθητές/μαθήτριες να: -          διατυπώνουν συλλογισμούς για τη σχέση της ζωής με τον Θεό στον Χριστιανισμό, -          αναλύουν πώς οι διαφορετικές θρησκευτικές πεποιθήσεις επηρεάζουν τις απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα της ζωής.

Βιώνοντας:

Θέματα σεβασμού ή περιφρόνησης της ζωής.

-          «Ιδεοθύελλα» που γίνεται διαδοχικά με τις φράσεις «σεβασμός της ζωής» και «περιφρόνηση της ζωής».

-          Εναλλακτικά:

«Κύκλος συνείδησης»: Διαβάζεται μία περίπτωση ευθανασίας (επιλεγμένη ή κατασκευασμένη από τον εκπαιδευτικό) ή προβάλλεται απόσπασμα από σχετική ταινία («Η θάλασσα μέσα μου» και «Million Dollar Baby»). Οι μαθητές/μαθήτριες χωρίζονται σε δύο ομάδες και σχηματίζουν δύο ομόκεντρους κύκλους γύρω του. Όσοι βρίσκονται στον εσωτερικό κύκλο παριστάνουν αυτόν που πρέπει να πάρει την απόφαση για την ευθανασία. Όσοι βρίσκονται στον εξωτερικό κύκλο εκφράζουν τη φωνή της συνείδησής του. Κατόπιν, οι κύκλοι αντιστρέφονται.

                                    Ευθανασία - Μα τι στον Κόσμο ;

«Ναι» ή «όχι» στην ευθανασία

Οι ελληνικοί νόμοι, οι απόψεις των νομικών, των επιστημόνων και της Εκκλησίας. 

Ευθανασία, υποβοηθούμενη αυτοκτονία, διακοπή της υποστήριξης της ζωής. Η διχογνωμία κρατά απο τα χρόνια του Ιπποκράτη και του Πλάτωνα. 

Τι υποστηρίζει η Ιατρική, τι λένε οι νομικοί, τι ισχυρίζεται η Εκκλησία, ποια η άποψη της Επιτροπής Βιοηθικής;

                     ΘΕΟΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΜΕΡΑ

ΘΕΟΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΜΕΡΑ Μέρος:1

ΘΕΟΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΜΕΡΑ Μέρος:2

ΘΕΟΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΜΕΡΑ Μέρος:3

ΥΛΙΚΟ

Συμφωνώ-Διαφωνώ

16. ΑΡΝΗΣΗ ΚΑΙ ΥΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΖΩΗΣ

Η ΕΥΘΑΝΑΣΙΑ ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΟΘΟΝΗ

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΜΙΑΣ ΑΘΩΟΤΗΤΑΣ (CHRONIC)

Μέλι / Miele

Δόκτωρ θάνατος

Νοηματοδοτώντας:

Θρησκευτικές πεποιθήσεις με διαφορετικές απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα της ζωής

-          «Ιδεοθύελλα» με τη φράση: «τα μεγάλα ερωτήματα της ζωής». Οι απαντήσεις των μαθητών/μαθητριών σημειώνονται στον πίνακα και ομαδοποιούνται (σύμφωνα με το τρίπτυχο: θεολογία, κοσμολογία, ανθρωπολογία). Τίθεται για προβληματισμό και σύντομη συζήτηση το ερώτημα: «Όλες οι θρησκείες δίνουν τις ίδιες απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα της ζωής;».

-          Εναλλακτικά:

«Ομαδοσυνεργασία – Σκέψου, Συζήτησε, Μοιράσου (TPS)»: Διαβάζεται στην ολομέλεια το ποίημα του Γ. Δροσίνη, «Μήπως»(ή «Τι λοιπόν;»). Οι μαθητές/μαθήτριες ανά θρανίο προσπαθούν να διατυπώσουν τα βαθύτερα ερωτήματα που θέτει ο ποιητής. Μετά την ανακοίνωση των απαντήσεών τους στην ολομέλεια, προκαλείται σύντομη συζήτηση με θέμα τον ρόλο των θρησκειών στην αναζήτηση από τον άνθρωπο απαντήσεων στα μεγάλα ερωτήματα της ζωής.

ΥΛΙΚΟ

ΔΕ 1 - ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

* ΚΑΙ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕ 5 ΚΑΚΟ 5.2 ΘΑΝΑΤΟΣ (2ο δίωρο)

Αναλύοντας:

Οι θέσεις και οι στάσεις του Χριστιανισμού και άλλων θρησκειών για την αξία της ζωής και τη σχέση της ζωής με τον Θεό.

-          «Ομαδοσυνεργασία - Μελέτη περίπτωσης». Οι μαθητές/μαθήτριες χωρίζονται σε ομάδες και καθεμία από αυτές μελετά τις θέσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας (Ειδική Συνοδική Επιτροπή Βιοηθικής της Εκκλησίας της Ελλάδος, 1999, 2002), ή χριστιανικού δόγματος ή θρησκείας στο θέμα των μεταμοσχεύσεων (Κωστάκης) ή στο θέμα της ευθανασίας (Ζιάκα, 2007).

-          Εναλλακτικά:

«Έντεχνος συλλογισμός (Artfulthinking)»: Προβάλλεται μια εικόνα για τη δημιουργία του ανθρώπου σύμφωνα με τη χριστιανική διδασκαλία (π.χ. ψηφιδωτό από τον καθεδρικό ναό του Μονρεάλε της Σικελίας, 12^ος αι., ή του Θ. Πουλάκη. Η πλάση του Αδάμ, 17^ος αι.). Διαβάζονται σε ολομέλεια δύο σύντομα κείμενα για τη σχέση της ζωής με τον Θεό, ένα από την ορθόδοξη παράδοση (Ματσούκας, 1985) και ένα π.χ. από μια αφρικανική (θρησκευτική) παράδοση (Γιαννουλάτος, 2004). Στη συνέχεια, οι μαθητές/μαθήτριες στοχάζονται πάνω στην εικόνα σύμφωνα με το μοτίβο «ερμηνεία και αιτιολόγηση». Τελικά, τίθεται το ερώτημα: Η θρησκεία μπορεί να καθορίσει τις επιλογές μας ως προς τον σεβασμό της ζωής;

ΒΑΣΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΗΣ ΗΘΙΚΗΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΩΝ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΗΣ ΗΘΙΚΗΣ ΤΗΣ ΕΥΘΑΝΑΣΙΑΣ

1. Η ζωή ως δώρο του Θεού

 «Η ζωή … είναι δώρο του Θεού στον άνθρωπο. Δεν υπάρχει μόνη της, αλλά προέρχεται από το Θεό, που ο Ίδιος είναι η ζωή: «ἐγώ εἰμι ἡ ἀνάστασις καί ἡ ζωή» (Ιω 11, 25). Μια ζωή με προοπτική, χωρίς τέλος, δηλαδή αιώνια, δίχως πόνο και θάνατο, τέλεια, ακέραιη.

Ο θάνατος και η φθορά είναι οι τραγικές συνέπειες της πτώσης του ανθρώπου, της απομάκρυνσής του από το Θεό. Ο Απόστολος Παύλος διδάσκει ότι "έγινε κι ο Ιησούς άνθρωπος, για να καταργήσει με το θάνατο Του αυτόν που εξουσίαζε το θάνατο, δηλαδή το διάβολο" (Εβρ 2, 14),διακηρύσσει: «ἔσχατος ἐχθρός καταργεῖται ὁ θάνατος»(Α Κορ 15, 26) και διαβεβαιώνει ότι με την Ανάσταση του Χριστού: «κατεπόθη ὁ θάνατος εἰς νῖκος. Ποῦ σου, θάνατε, τό νῖκος, ποῦ σου, θάνατε, τό κέντρον; τό δέ κέντρον τοῦ θανάτου ἡ ἁμαρτία» (ο θάνατος αφανίστηκε· η νίκη είναι πλήρης! Θάνατε, πού είναι το κεντρί της δύναμής σου; Άδη, πού είναι η νίκη σου; Τη δύναμη να πληγώνει θανάσιμα την παίρνει ο θάνατος από την αμαρτία) (Α Κορ 15, 54-56).

Όταν στην καθημερινή μας ζωή δεν θα αρνούμεθα κάποιο δώρο που μας προσφέρεται, πώς να αρνηθούμε στο Θεό το δώρο της ζωής που μας το χαρίζει τόσο γενναιόψυχα και πλουσιοπάροχα; Κάθε παρέμβαση στο φαινόμενο της ζωής εκ μέρους του ανθρώπου μοιάζει με κλοπή του δώρου του Θεού προς τον άνθρωπο. Η ζωή δεν είναι δική μας, έγινε δική μας. Δεν μας ανήκει, αλλά μας χαρίστηκε. Δεν είναι ιδιοκτησία μας, είναι δώρο Θεού και χάρισμά Του. Μια παροιμία λέει "το δώρο δε δωρίζεται": δεν επιτρέπεται να σπαταλάς ή να καταστρέφεις ό,τι δε σου ανήκει, αλλά σου χαρίστηκε. Αν κάτι τέτοιο ισχύει στα απλά, καθημερινά, ανθρώπινα δώρα, πόσο μάλλον ισχύει για το δώρο του Θεού!»

Από το σχολικό βιβλίο των Θρησκευτικών της Γ΄ Λυκείου ΔΕ 16, σ. 123: http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C134/152/1091,4009/

3. Ζωή χωρίς λήξη

Την ανθρώπινη ύπαρξη θα μπορούσαμε να την παρομοιάσουμε με μια συσκευή μπαταρίας. Χαρακτηριστικό της, δηλαδή, είναι ότι έχει μεν ζωή (το ηλεκτρικό φορτίο της μπαταρίας), αλλά πρόκειται για ζωή με ημερομηνία λήξης· κάποια στιγμή θα τελειώσει, δίχως να μπορεί από μόνη της να ανανεωθεί - να επαναφορτιστεί. Τα πράγματα θα αλλάξουν όμως ριζικά αν η συσκευή αυτή συνδεθεί με παροχή ηλεκτρικού ρεύματος. Τότε θα αντλεί ανεξάντλητη ζωή από μιαν άλλη οντότητα (την ηλεκτρική γεννήτρια), η οποία δεν έχει απλώς ζωή, αλλά γεννά ζωή (ηλεκτρισμό).

Αν ως συσκευή μπαταρίας παρομοιάσουμε τον άνθρωπο, τότε ως γεννήτρια θα παρομοιάσουμε το Θεό. Η θεολογική γλώσσα χρησιμοποιεί δύο πολύ εύστοχους όρους. Αποκαλεί τον άνθρωπο κτιστό (δηλαδή ον δημιουργημένο, του οποίου η ύπαρξη οφείλεται σε κάποιον άλλον), και τον Θεό άκτιστο (δηλαδή ον που υπάρχει δίχως να οφείλει τον λόγο ύπαρξής του σε κανέναν και σε τίποτα). Αυτό που πρέπει να προσέξουμε, είναι ότι η σύνδεση - η σχέση με το Θεό - δεν είναι ζήτημα νομικό, δεν είναι ζήτημα πειθαρχίας ή απειθαρχίας σε κάποιες προσταγές, αλλά - πάνω απ' όλα - ζήτημα ζωής. Για την Εκκλησία, η δημιουργία σχέσης με το Θεό σημαίνει για τον άνθρωπο δυνατότητα να γίνει μέτοχος μιας ζωής δίχως λήξη. Γι' αυτό, άλλωστε, … αυτό που οραματίζεται η Εκκλησία δεν είναι απλώς η αιώνια ύπαρξη του μισού ανθρώπου (δηλαδή της ψυχής) μετά τον ατομικό του θάνατο, αλλά η τελική και κυριολεκτική κατάργηση της φθοράς και του θανάτου στον άνθρωπο και σ' ολόκληρο το σύμπαν, μετά τα Έσχατα και την ψυχοσωματική ανάσταση του ανθρώπου.

Ούτε ο Θεός ούτε ο άνθρωπος είναι παθητικά όντα, αφηρημένες δυνάμεις ή αδρανείς υπάρξεις. Αντιθέτως, έχουν προσωπικότητα, επιθυμούν, ενεργούν κ.λπ. Η μεταξύ τους σχέση, λοιπόν, δεν επιτυγχάνεται αυτόματα, αλλά μπορεί να περάσει τις περιπέτειες που διέρχεται κάθε σχέση μεταξύ ζωντανών προσώπων: Ο Θεός αδιάκοπα ανοίγεται προς τον άνθρωπο, τον πλησιάζει, τον προσκαλεί. Ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να δεχτεί τον Θεό στη ζωή του ή να τον απορρίψει, να ανοιχτεί σ' αυτόν με εμπιστοσύνη ή να μείνει κλεισμένος στα ανθρώπινα δεδομένα. Καθένα από αυτά τα ενδεχόμενα έχει αντίστοιχα τις συνέπειες που προσπαθήσαμε να δείξουμε με το παράδειγμα της μπαταρίας.

Η ζωή χωρίς λήξη, λοιπόν, για την οποία μιλά η Εκκλησία, δεν σημαίνει απλώς μια αιώνια παράταση της ανθρώπινης ζωής όπως αυτή υπάρχει σήμερα (μαζί, δηλαδή, με τον πόνο, το κακό, τον εγωισμό, την αδικία, τη φθορά), αλλά ριζική αναμόρφωσή της, ποιοτική αναβάθμισή της. Η σχέση με τον Θεό είναι η πραγματική ζωή, διότι είναι άνοιγμα προς τον άλλον, αγάπη, ξεπέρασμα του εγωκεντρισμού. Και είναι χωρίς λήξη, διότι στα έσχατα θα καταργηθεί το κακό σε κάθε του μορφή· είτε ως βιολογικός θάνατος που θέτει ημερομηνία λήξης στην ανθρώπινη ύπαρξη είτε ως εγωισμός που θέτει ημερομηνία λήξης στις ανθρώπινες σχέσεις. Δεν είναι τυχαίο ότι το Ευαγγέλιο παριστάνει τα Έσχατα και τη Βασιλεία του Θεού σαν γλέντι γάμων, σαν μια γιορτινή συνάντηση, δίχως λήξη και δίχως πλήξη! (Αποκάλ. 19: 6-9,21: 21-3)».

Από το σχολικό βιβλίο των Θρησκευτικών της Γ΄  λυκείου, ΔΕ 1, σ. 14-16: 

[http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C134/152/1091,4005/ ]

Εφαρμόζοντας:

Κριτήρια για την αντιμετώπιση συγκεκριμένου ζητήματος σεβασμού/περιφρόνησης της ζωής.

-          «Πέντε π και ένα γ»: Οι μαθητές/μαθήτριες χωρίζονται σε ομάδες και μελετούν περίπτωση ηθικού διλήμματος που τους δίνεται σχετικά με τη ζωή ή το θάνατο (π.χ. μεταμόσχευση οργάνου, Χατζηνικολάου, 2010) με βάση ερωτήματα του μοτίβου «πέντε π και ένα γ». Η μία από τις ερωτήσεις θα αφορά τα κριτήρια (π.χ. ποια είναι τα κριτήρια που οδηγούν στη ή απαγορεύουν τη μεταμόσχευση).

[ή, αν υπάρχει Παράρτημα του Ε.Ο.Μ. στην πόλη όπου βρίσκεται το σχολείο:

«Ερωτήσεις προς ειδικούς»: Προσκαλείται το Παράρτημα του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων (Ε.Ο.Μ.) της περιοχής του σχολείου. Οι μαθητές/μαθήτριες κάνουν ερωτήσεις (προετοιμασμένες ή αυθόρμητες) πάνω σε συγκεκριμένα ζητήματα για τις μεταμοσχεύσεις εστιάζοντας στα κριτήρια σύμφωνα με τα οποία πραγματοποιείται μία μεταμόσχευση].

2. Μεταμοσχεύσεις: η θεολογική συζήτηση τα τελευταία τριάντα χρόνια

[…] Συμπεράσματα

α. Η δωρεά ζωτικών οργάνων από υγιείς ζωντανούς δότες, με την οποία δεν προκαλείται ενεργητικός τερματισμός της ζωής του δωρητού, αποτελεί πράξη ύψιστης προσφοράς και θυσίας προς τον συνάνθρωπο.

β. Η λήψη ζωτικών οργάνων καρδιάς, ήπατος, πνευμόνων και νεφρών από «εγκεφαλικά νεκρούς» ασθενείς, εγείρει προφανείς ηθικές ενστάσεις και διλήμματα.

γ. Η ταύτιση του εγκεφαλικού θανάτου με το οριστικό τέλος της ανθρώπινης ζωής συνεχίζει να απασχολεί και να διαιρεί τη σύγχρονη θεολογική σκέψη.

δ. Ο «εγκεφαλικός θάνατος» δεν φαίνεται να γίνεται αποδεκτός συνολικά μέσα στην Ελλαδική Ορθόδοξη Εκκλησία ως οριστικός θάνατος του ανθρώπου.

ε. Η ποιμαίνουσα Εκκλησία της Ελλάδος, με όχι σαφείς εγκυκλίους ή ενημερωτικά σημειώματα προτρέπει τους πιστούς για το θεσμό των μεταμοσχεύσεων, αλλά αυτές δεν φαίνεται να επηρεάζουν τον πιστό λαό θετικά υπέρ των μεταμοσχεύσεων από «εγκεφαλικά νεκρούς» ασθενείς.

στ. Η «εικαζόμενη συναίνεση» για τη λήψη ζωτικών οργάνων από τους αποκαλούμενους «πτωματικούς» δότες και η νομοθεσία περί αυτής ουδέποτε έγινε αποδεκτή από το σύνολο της Ορθόδοξης Ελλαδικής Εκκλησίας.

ζ. Εκτιμούμε ότι η θεολογική συζήτηση και διαμάχη για τον ορισμό του θανάτου και συγκεκριμένα για τον εγκεφαλικό θάνατο θα συνεχισθεί για πολλά ακόμη έτη.

Φανάρας, Β. (2014). Μεταμοσχεύσεις: η θεολογική συζήτηση τα τελευταία τριάντα χρόνια.

Στο Επιστημονική Επιθεώρηση του Μεταπτυχιακού Προγράμματος

"Σπουδές στην Ορθόδοξη θεολογία", ΕΑΠ 4. Πάτρα.

ΥΛΙΚΟ

Ο «αξιοπρεπής» (;) θάνατος

Η ΖΩΗ ΩΣ ΔΩΡΟ ΘΕΟΥ

Το δίλημμα της ευθανασίας: Προεκτάσεις και σκέψεις

Ευθανασία – Μουσικό Σχολείο Ηρακλείου