Προσδοκώμενα
Μαθησιακά Αποτελέσματα
|
Οι μαθητές/μαθήτριες να:
-
εξετάζουν
το φαινόμενο της αθεΐας ως άρνηση/απόρριψη του Θεού,
-
διακρίνουν
την επίδραση της αθεΐας σε διαμόρφωση πεποιθήσεων, ιδεολογιών και αξιών.
|
Παρουσιάζοντας:
Οι έννοιες της απιστίας και
της δυσπιστίας. Οριοθέτηση της έννοιας της αθεΐας ως κοσμοθεωρίας και ως στάσης
ζωής.
-
«Θετικό-
αρνητικό». Δίνονται στους μαθητές/ στις μαθήτριες φράσεις όπως: «Πιστεύω ό,τι
βλέπω και ό,τι δεν βλέπω δεν το πιστεύω». «Με τόσο κακό στον κόσμο, δεν υπάρχει
Θεός». «Η έννοια του Θεού με εμποδίζει να ζήσω τη ζωή μου». «Η θρησκεία είναι
ετεροκαθορισμός». «Ο Θεός έχει πεθάνει». Οι μαθητές/μαθήτριες εκφράζονται
θετικά ή αρνητικά και αιτιολογούν την απάντησή τους.
-
Εναλλακτικά:
«Συλλογικός ρόλος»
και «εννοιολογικός χάρτης». Οι μαθητές/μαθήτριες στον ρόλο ανθρώπου ο οποίος
δεν πιστεύει. Γράφουν χαρτάκια που ξεκινούν με τη φράση: «Δεν πιστεύω στον Θεό
επειδή…». Ταξινομούμε ειδολογικά τις απαντήσεις και προσπαθούμε να αποτυπώσουμε
ποικίλα είδη και κίνητρα αθεΐας.
α) Ορισμός, αίτια και συνέπειες της αθεΐας
Αθεΐα είναι η άρνηση της ύπαρξης θεών ή Θεού.
Αθεϊστής λέγεται ο δεχόμενος αυτήν την άποψη και αθεϊσμός ονομάζεται η φιλοσοφική, θεωρητική θεμελίωση της αθεΐας. Άλλοτε είναι φανερή και άλλοτε συγκαλυμμένη. Άλλες φορές είναι επιθετική εναντίον της θρησκείας και ιδιαίτερα του Χριστιανισμού και άλλες φορές ενεργεί συγκαλυμμένα.
Υπάρχουν διάφορες αποχρώσεις αθεΐας, όλες όμως συναντώνται στο κοινό σημείο της άρνησης του Θεού.
Μπορούμε να επισημάνουμε και τις βαθμίδες της αθεΐας. Οι σπουδαιότερες είναι: ο δισταγμός αποδοχής θεοδίδακτων αρχών και αληθειών η αμφιβολία για την ύπαρξη μεταφυσικού κόσμου. ο αγνωστικισμός, που υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει βεβαιότητα για την ύπαρξη υπεραισθητού κόσμου και επομένως είναι αδύνατη η γνώση του. Άλλες μορφές του σύγχρονου αθεϊσμού είναι ο μηδενισμός, ο διαλεκτικός και ιστορικός υλισμός, ο υπαρξιακός αθεϊσμός, ο νιτσεϊσμός, ο ορθολογικός θετικισμός κ.ά.
Τα κυριότερα αίτια της αθεΐας είναι τα επόμενα:
1. Ο εγωισμός του ανθρώπου, ο οποίος υπερηφανεύεται για τις δυνάμεις και τις δυνατότητές του.
2. Η άγνοια της διδασκαλίας της θρησκείας στα μεγάλα ζητήματα «Θεός, κόσμος, άνθρωπος».
3. Οι ατομικές επιλογές τρόπου ζωής που έρχονται σε αντίθεση με τις επιταγές της θρησκείας που θέτουν φραγμό επικοινωνίας του ανθρώπου με το Θεό.
4. Ο ορθολογισμός από την εποχή του Διαφωτισμού, που απορρίπτει τις υπέρ λόγον αλήθειες.
5. Η υλιστική θεώρηση του κόσμου, που δέχεται την προτεραιότητα και τη μοναδικότητα της ύλης, από την οποία προέρχονται και οι λεγόμενες πνευματικές ενέργειες (σκέψη, ιδέες, φαντασία κ.ά.).
6. Η αντιθρησκευτική παιδεία που παρέχεται στα ολοκληρωτικά καθεστώτα.
Η ασυνέπεια πίστης και ζωής μερικών εκπροσώπων της θρησκείας.
Αθεΐα είναι η άρνηση της ύπαρξης θεών ή Θεού.
Αθεϊστής λέγεται ο δεχόμενος αυτήν την άποψη και αθεϊσμός ονομάζεται η φιλοσοφική, θεωρητική θεμελίωση της αθεΐας. Άλλοτε είναι φανερή και άλλοτε συγκαλυμμένη. Άλλες φορές είναι επιθετική εναντίον της θρησκείας και ιδιαίτερα του Χριστιανισμού και άλλες φορές ενεργεί συγκαλυμμένα.
Υπάρχουν διάφορες αποχρώσεις αθεΐας, όλες όμως συναντώνται στο κοινό σημείο της άρνησης του Θεού.
Μπορούμε να επισημάνουμε και τις βαθμίδες της αθεΐας. Οι σπουδαιότερες είναι: ο δισταγμός αποδοχής θεοδίδακτων αρχών και αληθειών η αμφιβολία για την ύπαρξη μεταφυσικού κόσμου. ο αγνωστικισμός, που υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει βεβαιότητα για την ύπαρξη υπεραισθητού κόσμου και επομένως είναι αδύνατη η γνώση του. Άλλες μορφές του σύγχρονου αθεϊσμού είναι ο μηδενισμός, ο διαλεκτικός και ιστορικός υλισμός, ο υπαρξιακός αθεϊσμός, ο νιτσεϊσμός, ο ορθολογικός θετικισμός κ.ά.
Τα κυριότερα αίτια της αθεΐας είναι τα επόμενα:
1. Ο εγωισμός του ανθρώπου, ο οποίος υπερηφανεύεται για τις δυνάμεις και τις δυνατότητές του.
2. Η άγνοια της διδασκαλίας της θρησκείας στα μεγάλα ζητήματα «Θεός, κόσμος, άνθρωπος».
3. Οι ατομικές επιλογές τρόπου ζωής που έρχονται σε αντίθεση με τις επιταγές της θρησκείας που θέτουν φραγμό επικοινωνίας του ανθρώπου με το Θεό.
4. Ο ορθολογισμός από την εποχή του Διαφωτισμού, που απορρίπτει τις υπέρ λόγον αλήθειες.
5. Η υλιστική θεώρηση του κόσμου, που δέχεται την προτεραιότητα και τη μοναδικότητα της ύλης, από την οποία προέρχονται και οι λεγόμενες πνευματικές ενέργειες (σκέψη, ιδέες, φαντασία κ.ά.).
6. Η αντιθρησκευτική παιδεία που παρέχεται στα ολοκληρωτικά καθεστώτα.
Η ασυνέπεια πίστης και ζωής μερικών εκπροσώπων της θρησκείας.
Συμπεριφορές και στάσεις ζωής που
προσδιορίζονται από την επιλογή της αθεΐας.
«Τοποθέτηση απέναντι στο κείμενο» με Φύλλα Εργασίας που περιέχουν σχετικά κείμενα
Σχετικά κείμενα
Οι
απόντες
«… δεν είναι ο Θεός
Αυτό που μας λείπει· εμείς
Λείπουμε και μας λείπει,
Έχουμε φύγει κ' είναι απών.
Τον γυρεύουμε τάχα ή μας γυρεύει
Και δε μας βρίσκει; Τον ποθούμε ή μας ποθεί
Και δε μας βλέπει το πρόσωπό του;
Εμείς έχουμε πεθάνει, ο θάνατός μας
Είναι ο μέγας θάνατος, δεν πέθανε ο Θεός.
Εμείς είμαστε οι απόντες απ' το δείπνο,
Αυτοί που λείπουν και δεν είναι, κλείστηκαν έξω,
Δεν πρόφτασαν ναρθούν, τρέχουν στους δρόμους,
Και σκουντουφλούν στη γη, χτυπούν την πόρτα.
Δεν έχουν πρόσωπο, δεν έχουν φως».
«… δεν είναι ο Θεός
Αυτό που μας λείπει· εμείς
Λείπουμε και μας λείπει,
Έχουμε φύγει κ' είναι απών.
Τον γυρεύουμε τάχα ή μας γυρεύει
Και δε μας βρίσκει; Τον ποθούμε ή μας ποθεί
Και δε μας βλέπει το πρόσωπό του;
Εμείς έχουμε πεθάνει, ο θάνατός μας
Είναι ο μέγας θάνατος, δεν πέθανε ο Θεός.
Εμείς είμαστε οι απόντες απ' το δείπνο,
Αυτοί που λείπουν και δεν είναι, κλείστηκαν έξω,
Δεν πρόφτασαν ναρθούν, τρέχουν στους δρόμους,
Και σκουντουφλούν στη γη, χτυπούν την πόρτα.
Δεν έχουν πρόσωπο, δεν έχουν φως».
Θέμελης, Γιώργος, (1961), από τη συλλογή Φωτοσκιάσεις.
Θρησκευτικό
συναίσθημα και λογική
Κατακτητές
(Α)θέου
αυταπάτη
Υπάρχει
Θεός;
Διερευνώντας:
Θέσεις της
αθεΐας στις διάφορες μορφές της.
Οι σπουδαιότερες αθεϊστικές απόψεις.
1. Η «ανθρωπιστική» αθεΐα του Λούντβιχ Φώυερμπαχ (1804-1872).
2. Η κοινωνικοπολιτική αθεΐα του Καρλ Μαρξ (1818-1883).
3. Βιταλιστική - μηδενιστική αθεΐα με εκπρόσωπο το μηδενιστή φιλόσοφο Φρ. Νίτσε (1844-1900).
«Ό,τι δεν είναι ο
άνθρωπος πραγματικά, αλλ’ επιθυμεί να είναι, αυτό το κάνει Θεό του ή αυτό είναι
ο Θεός του».
«…διότι δεν δημιούργησε
ο Θεός τον άνθρωπο κατ’ εικόνα του, όπως λέγεται στη Βίβλο, αλλ’ ο άνθρωπος τον
Θεό κατ’ εικόνα του… Κάθε Θεός είναι ένα όν της φαντασίας, μια εικόνα και
μάλιστα μια εικόνα του ανθρώπου, αλλά μια εικόνα την οποία ο άνθρωπος θέτει έξω
από τον εαυτό του και την παρουσιάζει ως ένα ανεξάρτητο όν».
Feuerbach, L. (1851). Vorlesungen
über das Wesen der Religion, Leipzig, σελ. 293.
«Η απόλυτη ουσία, ο Θεός
του ανθρώπου είναι η ίδια η δική του ουσία… Η συνείδηση του Θεού είναι η
αυτοσυνείδηση του ανθρώπου, η γνώση του Θεού είναι η αυτογνωσία του ανθρώπου».
«Ο άνθρωπος είναι για
τον άνθρωπο Θεός (homo
hominis
Deus est)… Το μυστικό της Θεολογίας είναι η
ανθρωπολογία… Ο άνθρωπος είναι το κέντρο της θρησκείας, ο άνθρωπος είναι το
τέλος της θρησκείας».
Feuerbach, L.
(1841). Das Wesen des Christentums,
Leipzig κεφ. 1, σελ. 6· κεφ. 2, σελ. 15· κεφ. 28, σελ. 325-326· κεφ. 19, σελ. 222.
«Η θρησκευτική αθλιότητα
από τη μια μεριά είναι η έκφραση της πραγματικής αθλιότητας κι από την άλλη
είναι διαμαρτυρία εναντίον της πραγματικής αθλιότητας. Η θρησκεία είναι ο
στεναγμός της καταπιεσμένης πλάσης, η καρδιά ενός άκαρδου κόσμου, καθώς και το
πνεύμα α-πνευματικών συνθηκών… Είναι το όπιο του λαού».
Κάρλ Μαρξ (από την «Κριτική της
Εγελιανής Φιλοσοφίας του Δικαίου», 1844).
Κριτικά
σχόλια στις θέσεις του Μαρξ
«Ο Μαρξ θεώρησε και
έκρινε τη θρησκεία μόνο από κοινωνικο-δυναμική σκοπιά, δηλ. από το ποιο ρόλο
παίζει στο κοινωνικό φαινόμενο και γίγνεσθαι, πάντοτε σε σχέση με το
επαναστατικό του όραμα και πρόγραμμα. Ο ισχυρισμός του ότι η θρησκεία είναι
δημιούργημα του ανθρώπου μπορεί να θεωρηθεί σωστός, αν με τον όρο «θρησκεία»
εννοούμε μόνο τις θρησκευτικές παραστάσεις και μορφές ζωής (διδασκαλίες,
προσευχές, δόγματα, λατρευτικούς τύπους κ.ά.). Ο άνθρωπος πάντοτε δημιουργεί
στον εαυτό του παραστάσεις, εικόνες και έννοιες για το Θεό. Ωστόσο ποια λογική
θα μας υποχρέωνε να δεχτούμε ότι όλες αυτές οι εικόνες που δημιουργεί ο
άνθρωπος, ταυτίζονται με την ίδια την ύπαρξη του Θεού, ώστε ο Θεός να είναι
μόνο προϊόν της ανθρώπινης σκέψης, αντανάκλαση του ανθρώπου και των
μεταβαλλόμενων συνθηκών της ζωής του; Ή ποια λογική μπορεί να αποκλείσει την
ύπαρξη του Θεού, επειδή οι άνθρωποι, ανάλογα με τις συνθήκες που ζουν,
δημιουργούν κάθε φορά και αντίστοιχες αντιλήψεις και παραστάσεις για το Θεό-
που πάντοτε είναι ανεπαρκείς και όχι σπάνια προβληματικές; Ο Θεός δεν
ταυτίζεται με τις θεολογίες μας. Είναι απείρως πιο πέρα απ’ όσα λέμε γι’ Αυτόν.
Η άποψη του Μαρξ ότι η
θρησκεία είναι συνέπεια μόνο της κοινωνικο-οικονομικής αλλοτρίωσης του ανθρώπου
και των αντίστοιχων μ’ αυτές δομών ζωής δεν ευσταθεί. Διότι από την
απροκατάληπτη μελέτη της ιστορίας διαπιστώνεται αναμφισβήτητα ότι πάντοτε οι
άνθρωποι θρήσκευαν, με τούτο ή τον άλλο τρόπο. Επίσης ότι η θρησκεία δεν
συνδέεται με μια μόνο μορφή κοινωνίας, σαν αυτή που δίκαια προβλημάτισε και που
αγωνίστηκε να αλλάξει ο Μαρξ, αλλά εμφανίζεται σε κάθε είδους κοινωνία. Έτσι,
ακόμη και αν αρθούν οι αλλοτριωτικές και απάνθρωπες συνθήκες ζωής, αυτό δεν θα
σημάνει κατ’ ανάγκη και το τέλος της αληθινής θρησκείας. Ίσως θα σημάνει το
τέλος μιας αλλοτριωμένης και συμβιβασμένης θρησκείας, κάτι που το εύχονται και
επιδιώκουν όσοι θρησκεύουν αληθινά».
Καριώτογλου Α., - Κεσόποπουλος Α., -
Παπαευαγγέλου Π., - Τσανανάς Γ., (31991). Χριστιανισμός και Θρησκεύματα, Β΄ Λυκείου. Αθήνα: ΟΕΔΒ σελ. 159
(σχολικό εγχειρίδιο).
Αναπλαισιώνοντας:
Διάλογοι
μεταξύ εκπροσώπων της θρησκείας και αθεϊστικών τάσεων και τα επιχειρήματά τους
εκατέρωθεν.
Η αμφιβολία ως στοιχείο της πίστης.
«Πιστεύω, Κύριε! Αλλά βοήθησέ με, γιατί η
πίστη μου δεν είναι δυνατή».
Μκ.
9, 24.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου